Οι περισσότεροι άνθρωποι ποντιακής καταγωγής, αν όχι όλοι, θα ήθελαν κάποια στιγμή στη ζωή τους να επισκεφθούν το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά που βρίσκεται κοντά στην Τραπεζούντα.
Μέσα στην αγκαλιά ενός τεράστιου βράχου, στο όρος Μελά, απ’ όπου πήρε και το όνομά της, δεσπόζει μέχρι και σήμερα η Ιερά Μονή, παρά τις λεηλασίες και τις καταστροφές που υπέστη από τους Τούρκους, στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν τελείως το ποντιακό στοιχείο.
Το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά ιδρύθηκε στα τέλη του 4ου αιώνα, όταν στο σημείο μετέβησαν οι μοναχοί Βαρνάβας και Σωφρόνιος από την Αθήνα, μετά από ένα όνειρο που είδαν. Μαζί τους είχαν την εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, που σύμφωνα με την παράδοση φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Αφού κατάφεραν να σκαρφαλώσουν στο απότομο σπήλαιο του βουνού, που βρίσκεται στα 1063 μέτρα, στη συνέχεια άγγελοι μετέφεραν στα χέρια τους και την εικόνα. Με τη συμπαράσταση της γειτονικής μονής Βαζελώνα, οι δύο μοναχοί αρχικά έκτισαν κελί και στη συνέχεια εκκλησία.
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, θαυματουργή ήταν και η φυσική ύδρευση του μοναστηριού, καθώς οι μοναχοί είδαν να αναβλύζει νερό από τους απόκρημνους γρανιτένιους βράχους.
Η μονή με τον καιρό απέκτησε φήμη και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον Πόντο. Τόσο στην ανάπτυξη του πολιτισμού και των γραμμάτων, όσο και σε κοινωνική προσφορά, περιθάλποντας Πόντιους όποτε το είχαν ανάγκη αλλά και κατά τα χρόνια των διωγμών.
Στο πέρασμα των χρόνων, δεν ήταν λίγες οι φορές που υπέφερε από λεηλασίες και επιδρομές αλλόπιστων και κλεπτών, στάθηκε όμως αγέρωχη, με μερικά περιστατικά να συνδέονται με θαυματουργές επεμβάσεις της Παναγίας.
Το μοναστήρι τελικά στερέωσαν και λάμπρυναν τόσο οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου όσο και οι Αυτοκράτορες της Τραπεζούντας, οι Κομνηνοί, όπως ο Μανουήλ και ο Αλέξιος, ακόμη και μουσουλμάνοι, που το έβλεπαν σαν Θεία Πρόνοια.
Στα μέσα του 1800 η μονή απέκτησε έναν μεγάλο ξενώνα με 72 δωμάτια και άλλους χώρους, όπως βιβλιοθήκη και γραφεία ενώ γύρω από τη μονή ανοικοδομήθηκαν διάφοροι μικροί ναοί.
Παρά την πτώση της Πόλης, η Παναγία Σουμελά φώτισε τον σκλαβωμένο Ελληνισμό έως τη Γενοκτονία του Πόντου και τη Μικρασιατική Καταστροφή!
Η καταστροφή και ο ερχομός της εικόνας στην Ελλάδα
Το 1922 με τη Γενοκτονία των Ποντίων, ακολούθησε και η ολική καταστροφή του μοναστηριού της Παναγίας Σουμελά. Στόχος των Τούρκων ήταν να αφανίσουν εντελώς το ποντιακό στοιχείο από την περιοχή. Βέβαια, πριν βάλουν φωτιά, φρόντισαν να αρπάξουν ο,τιδήποτε είχε αξία.
Οι μοναχοί όμως, που είχαν προβλέψει πως κάτι τέτοιο θα συνέβαινε, έκρυψαν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, όπως και άλλα πολύτιμα κειμήλια, μεταξύ αυτών, το Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστόφορου και ένα Σταυρό από Τίμιο Ξύλο, που είχε δωρίσει στη Μονή ο αυτοκράτορας Μανουήλ Γ’ της δυναστείας των Κομνηνών, στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας.
Ακολούθησε ο ξεριζωμός των Ελλήνων του Πόντου και έτσι όλα παρέμειναν εκεί. Μετά περίπου από οκτώ χρόνια (1930), με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Ξάνθης, Πολύκαρπου Ψωμιάδη και του τότε υπουργού πρόνοιας, Λεωνίδα Ιασωνίδη, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ασχολήθηκε με το ζήτημα των θαμμένων κειμηλίων.
Χαρακτηριστικότατη ήταν η δήλωση του Ιασωνίδη: «Eν Eλλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος. Mε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος». Ο Τούρκος ομόλογος του Βενιζέλου, Ισμέτ Ινονού, επέτρεψε σε αντιπροσωπεία Ελλήνων να αναζητήσει τα κειμήλια, τα οποία στη συνέχεια φιλοξενήθηκαν στο βυζαντινό μουσείο της Αθήνας, όπου παρέμειναν έως το 1951, για να οδηγηθούν στον Ιερό Ναό της Παναγίας Σουμελά, που χτίστηκε στις πλαγιές του Βερμίου.
Ο Λεωνίδας Ιασωνίδης ήταν και αυτός που πρότεινε το 1931 τον επανενθρονισμό της Παναγίας Σουμελά σε κάποια περιοχή της Eλλάδας.
Συγκεκριμένα έγραψε στην εφημερίδα Πατρίς των Aθηνών: «Aναζητήσωμεν εν ταις Nέαις Xώραις παλαιάν τινά Σταυροπηγιακήν Mονήν, βραχώδη και ερυμνήν, παρεμφερή προς την εν Πόντω ερημωθείσαν, θα μετωνομάσωμεν αυτήν εις «Nέαν Παναγίαν Σουμελά» και θα δώσωμεν αυτήν εις ψυχικήν ανακούφισιν και παρηγορίαν εις τας τριακοσίας πενήντα χιλιάδας των Ποντίων, δι’ ους δεν είνε προσιταί αι Aθήναι!
Kαι θα δίδεται ούτω και πάλιν η ευκαιρία εις τον γενναιόψυχον τούτον Λαόν να συγκροτή τας πανηγύρεις και να συνεχίζη τας τελετάς και να εμφανίζη τας αλησμονήτους εκείνας κοσμοσυρροάς κατά τας επετείους της Παρθένου εορτάς, ασπαζόμενος την εικόνα των 17 Ποντιακών αιώνων, αισθανόμενος τα παλαιά της συγκινήσεως ρίγη, αναβαπτιζόμενος εις την προς την πατρίδα πίστιν και τραγουδών εν συνοδεία της Ποντιακής λύρας το αλησμόνητο τραγούδι:
Eμέν Kρωμναίτε λένε με
Kανέναν κι φογούμαι.
Ση Σουμελάς την Παναγιάν
θα πάγω στεφανούμαι!»
Oπως και έγινε… Το 1951 ο Kρωμναίος οραματιστής και κτήτωρ Φίλων Κτενίδης έκανε πράξη την επιθυμία όλων των Ποντίων, με τη θεμελίωση της Νέας Παναγίας Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου στην Καστανιά της Βέροιας.
Η ιστορική λειτουργία
Σημαντική στιγμή για τους απανταχού Πόντιους, τον ελληνισμό και την ορθοδοξία αποτέλεσε η ιστορική πρώτη λειτουργία που τελέστηκε το 2010, μετά από 88 ολόκληρα χρόνια, προεξάρχοντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, που ευχήθηκε «ας είναι η Παναγία η Σουμελιώτισσα, η κυρία του Πόντου εγγυήτρια καλύτερων ημερών δια τους λαούς μας». Η συγκίνηση αναμφισβήτητα ήταν μεγάλη, που οι καμπάνες και τα σήμαντρα ήχησαν για την «εξόριστη» Παναγία του όρους Μελά του Πόντου, την Παναγία Σουμελά.
Πέρυσι, για πρώτη φορά μετά από επτά χρόνια δεν τελέστηκε θεία λειτουργία τον Δεκαπενταύγουστο καθώς το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού δεν εξέδωσε άδεια, επικαλούμενο τις συνεχιζόμενες εργασίες στήριξης των βράχων του βουνού.
Αν αποτελεί επιθυμία σας να κάνετε κάποια στιγμή στη ζωή σας αυτό το ταξίδι, μην το αμελήσετε… Ολα όσα θα δείτε και ακόμη περισσότερο, όλα όσα θα αισθανθείτε θα μείνουν για πάντα χαραγμένα στην ψυχή και το μυαλό σας.
Το βίντεο και οι φωτογραφίες του LIFE-EVENTS.GR μας μεταφέρει νοερώς στον ιερό αυτό τόπο… Απολαύστε τα…
Με πληροφορίες από Wikipedia.org, mixanitouxronou. gr, e-istoria.com
