Γονιός δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι. Είναι ίσως ο πιο δύσκολος ρόλος γιατί δε διδάσκεται και το μόνο μας εφόδιο είναι το ένστικτό μας να φροντίσουμε και να προστατεύσουμε τους απογόνους μας με καθοριστική επίδραση τις περισσότερες φορές το μοντέλο των δικών μας σχέσεων με τους γονείς μας.
Τα παιδιά για να είναι ευτυχισμένα χρειάζονται αγάπη, συναισθηματική ασφάλεια, συνέπεια, διάλογο και εμπιστοσύνη. Σημαντική προϋπόθεση για να εξελιχθούμε σαν γονείς είναι να εστιάσουμε πρώτα από όλα στη βελτίωση και εξέλιξη του δικού μας εαυτού. Χάνουμε το στόχο αν δε προσπαθήσουμε πρώτα να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τις δικές μας συμπεριφορές. Πολλές φορές τα παιδιά είναι η αφορμή να ξυπνήσουν μέσα μας επώδυνα συναισθήματα της παιδικής μας ηλικίας τα οποία είχαμε θάψει βαθιά. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτές τις τραυματικές εμπειρίες διότι αν δεν καταλάβουμε τι συνέβη στη παιδική μας ηλικία δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε οι αποτελεσματικοί γονείς που επιθυμούμε. Για παράδειγμα αν συνειδητοποιήσουμε ότι η επικριτικότητα μας οφείλεται στο τρόπο που οι δικοί μας γονείς μας μεγάλωσαν και ότι κάνουμε προβολή των δικών μας εμπειριών στα παιδιά μας θα έχουμε περισσότερη κατανόηση, θα είμαστε λιγότερο αυστηροί με τα παιδιά και έτσι ο δεσμός μας θα γίνει πιο ουσιαστικός.
Είδη γονεϊκής μέριμνας
Υπάρχουν τέσσερις τύποι γονέων οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως εξής : Ο αυταρχικός γονέας. ο ανεκτικός- επιεικής , ο δημοκρατικός και ο αδιάφορος γονέας με διαφορετικές βεβαίως επιρροές στις συμπεριφορές των παιδιών.
• Ο αυταρχικός γονέας. Είναι υπερβολικά απαιτητικός. Σπανίως εκδηλώνει τα συναισθήματα του. Επιβάλλει αυστηρούς κανόνες χωρίς να υπολογίζει τα συναισθήματα του παιδιού και τις κοινωνικές του ανάγκες. Απαντά στις ερωτήσεις των παιδιών σχετικά με τους λόγους επιβολής κάποιων κανόνων με την έκφραση «επειδή το λέω εγώ». Ο διάλογος είναι πάντα μονομερής από το γονιό προς το παιδί και ποτέ αντίστροφα.
• Ο ανεκτικός – επιεικής γονέας. Επικοινωνεί ισότιμα με τα παιδιά του και συνήθως τα αφήνει να αποφασίσουν μόνα τους χωρίς να δίνει κάποιες κατευθύνσεις. Κανόνες και όρια δεν επιβάλλονται ούτε απαιτούνται κάποιοι στόχοι. Ενδιαφέρεται να είναι τα παιδιά ευτυχισμένα και μάλιστα πολλές φορές εις βάρος του δικού του εαυτού. Οι γονείς αυτοί λειτουργούν περισσότερο σαν φίλοι με τα παιδιά τους και προσπαθούν να ικανοποιούν όλες τις επιθυμίες τους για να μη στεναχωρηθούν.
• Δημοκρατικός γονέας. Επιβάλλει στόχους. Εκδηλώνει τα συναισθήματα του. Επιβάλλει κανόνες στα παιδιά που χαρακτηρίζονται όμως από ευελιξία και κατανόηση. Επικοινωνεί συχνά και ουσιαστικά με τα παιδιά δίνοντας σημασία στις σκέψεις ,τα συναισθήματα καθώς και τη γνώμη τους. Αφήνει να υποστούν τις συνέπειες των πράξεων τους πχ να αποτύχουν αν δε διαβάσουν, όμως τους δίνει την ευκαιρία να μάθουν από τις ενέργειες τους. Οι γονείς αυτοί είναι υποστηρικτικοί και αντιλαμβάνονται τις ανάγκες των παιδιών τους. Μαθαίνουν στα παιδιά τους αξίες και αρχές μέσα από ειλικρινή διάλογο. Τα παιδιά αυτά μεγαλώνοντας έχουν αυτό- έλεγχο και αυτοεκτίμηση και μπορούν να πάρουν αποφάσεις για τη ζωή τους.
• Αδιάφορος γονέας. Έλλειψη συναισθηματικής επαφής. Αφήνουν τα παιδιά τους να τα βγάλουν πέρα μόνα τους είτε γιατί είναι αδιάφοροι είτε γιατί είναι απορροφημένοι από άλλες δραστηριότητες είτε γιατί έχουν άλλες προτεραιότητες. Δεν παρέχουν σχεδόν καθόλου καθοδήγηση, προσοχή και στοργή. Κυρίως παλεύουν με τα δικά τους προσωπικά θέματα και δεν έχουν χρόνο για άλλες στενές σχέσεις και δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη. Το χαρακτηριστικό αυτής της γονεϊκής συμπεριφοράς είναι η αδιαφορία η οποία πολλές φορές μπορεί να μην είναι συνειδητή καθώς μπορεί και οι ίδιοι να έχουν σοβαρά προσωπικά θέματα.
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι δημοκρατικοί γονείς είναι πιθανόν να αναθρέψουν παιδιά ανεξάρτητα , ικανά να ενσωματωθούν στο κοινωνικό σύνολο ενώ τα παιδιά που προέρχονται από άλλες κατηγορίες γονέων πιθανόν να εμφανίσουν ψυχικά προβλήματα, δυσκολίες στις σχέσεις τους , χαμηλή αυτοπειθαρχία καθώς και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Χαρακτηριστικά αποτελεσματικού γονέα
• Δώστε στο παιδί σας αγάπη και στοργή. Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργήσετε ένα δυνατό συναισθηματικό και φυσικό δεσμό καθόλη τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας. Μη τα αναγκάζετε να γίνουν αυτό που εσείς θα θέλατε προκειμένου να κερδίσουν την αγάπη σας.
• Να επαινείτε τα παιδιά σας για τα επιτεύγματα τους. Αν δεν τους ενισχύσετε την αυτοπεποίθηση τους δε θα αισθάνονται αργότερα ανεξάρτητα και ικανά να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της κοινωνίας.
• Μη συγκρίνετε τα παιδιά σας με άλλα και ειδικά με τα αδέρφια τους. Κάθε παιδί είναι μοναδικό με τα δικά του χαρακτηριστικά. Αν συνεχώς το συγκρίνετε με τους συνομήλικους του θα νιώθει οτι δεν θα είναι ποτέ ικανός για έσας και έτσι δε θα μπορέσει να κυνηγήσει τα δικά του όνειρα και να θέσει τους δικούς του στόχους.
• Δώστε στα παιδιά της ουσιαστική προσοχή όταν σας μιλούν. Είναι πολύ σημαντικό να αναπτύξετε μια ποιοτική επικοινωνία γιατί έτσι θα σας εμπιστεύονται και θα έρχονται να σας συμβουλευτούν όταν αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα είτε μικρό είτε μεγάλο.
• Σεβαστείτε την ιδιωτικότητα του παιδιού. Έχει μεγάλη σημασία να νιώθουν ότι κανένας δε θα ψάξει τα συρτάρια τους ή ότι δεν θα διαβάσει το ημερολόγιο τους. Έτσι θα αναπτυχθεί μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ σας αλλά θα μάθουν να σέβονται και την ιδιωτικότητα των άλλων.
• Να είστε παρόντες σε όλες τις σημαντικές στιγμές της ζωής τους. Πχ μια σχολική παράσταση ή μια παράσταση χορού όση δουλειά και να έχετε.
• Επιβάλετε λογικά όρια και κανόνες. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν οτι επικρατεί μια τάξη στην οικογενειακή τους ζωή. Αυτό τους βοηθάει να είναι ασφαλείς και να έχουν μια ευτυχισμένη ζωή τόσο μέσα στο σπίτι όσο και στις κοινωνικές τους επαφές. Ακούστε τυχόν αντιρρήσεις των παιδιών σχετικά με τους κανόνες που πρέπει να ακολουθούν όμως να θυμάστε ότι εσείς είστε ο γονέας. Ένα παιδί που λειτουργεί χωρίς όρια θα έχει αργότερα προβλήματα ένταξης στο κοινωνικό σύνολο. Είναι σημαντικό να είστε συνεπής με τους κανόνες και να μην αφήνετε τα παιδιά σας να σας χειριστούν όσο δύσκολο και αν είναι αυτό κάποιες φορές.
• Κριτικάρετε τη συμπεριφορά του παιδιού ποτέ όμως το ίδιο. Ακόμα και αν το επιπλήττετε για τη συμπεριφορά του θα πρέπει να νιώθει ότι το αγαπάτε και ότι νοιάζεστε για αυτό. Πχ αν έχει συμπεριφερθεί άσχημα σε δημόσιο χώρο θα πρέπει να του εξηγήσετε το λάθος του ιδιαιτέρως για να μη νιώσει ντροπή και αμηχανία.
• Μην έχετε ανεδαφικές προσδοκίες από τα παιδιά σας. Μη τα πιέζετε να είναι τέλεια όπως εσείς το επιθυμείτε. Μπορείτε να τα ενθαρρύνετε να έχουν καλούς βαθμούς ή να είναι καλοί αθλητές όμως ας βάλουν τα ίδια το πήχη σύμφωνα με τις ικανότητες και τα θέλω τους.
• Διδάξτε στα παιδιά σας να είναι αυτόνομα. Εξηγήστε τους ότι δεν πειράζει να είναι διαφορετικοί και ότι δεν είναι απαραίτητο να ακολουθούν πάντα το πλήθος. Αφού τους διδάξετε το σωστό και το λάθος από μικρή ηλικία να τους ενισχύσετε να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις γιατί πολύ απλά τα παιδιά δεν είναι προέκταση του εαυτού σας αλλά διαφορετικές και αυτόνομες προσωπικότητες.
• Προσπαθήστε να είστε ένα σωστό πρότυπο. Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε σαν γονιός είναι να είστε η σωστή επιρροή για αυτά. Αν απαιτείτε συγκεκριμένες συμπεριφορές από τα παιδιά σας θα πρέπει εσείς οι ίδιοι να τις διδάξετε με τις πράξεις σας και να είστε πρόθυμοι να ζητήσετε συγνώμη όταν κάνετε λάθος.
Γονεϊκές συμπεριφορές που πρέπει να αποφεύγονται
• Η σωστή επικοινωνία αποτελεί τη βάση μια υγιούς σχέσης γονέων και παιδιών. Ακούστε ενεργητικά τα παιδιά σας με προσοχή και ενδιαφέρον. Είναι σημαντικό μερικές φορές να μένετε σιωπηλοί και να ακούτε τους προβληματισμούς και τις σκέψεις των παιδιών σας χωρίς να παρεμβαίνετε.
• Μη κριτικάρετε τους φίλους των παιδιών σας. Αν ασκείτε κριτική για τα άτομα που φέρνουν στο σπίτι είναι σαν να κρίνετε τα ίδια τα παιδιά για τις επιλογές τους. Είναι πιο υγιές να προσπαθήσετε να ανακαλύψετε γιατί κάποιοι φίλοι είναι τόσο σημαντικοί για αυτά έτσι ώστε να τα καθοδηγήσετε και να τα συμβουλέψετε σε περίπτωση λανθασμένων επιλογών.
• Μη βάζετε ταμπέλες στα παιδιά σας. Μη κάνετε τοξικούς χαρακτηρισμούς εξαιτίας μιας άσχημης συμπεριφοράς των παιδιών. Όταν το αποκαλείτε «τεμπέλη», «προβληματικό» ή «εγωιστή» θα νιώσει θυμό, απόρριψη και θα εγκλωβιστεί σε αυτή την αρνητική ταυτότητα. Εστιάστε στη συμπεριφορά του παιδιού , αναζητήστε τα αίτια και προσπαθήστε να τη βελτιώσετε.
• Μη χρησιμοποιείτε δογματικές εκφράσεις. Όταν απευθύνεστε στο παιδί με λέξεις όπως «εσύ πάντα», «εσύ ποτέ», το εγκλωβίζετε και δε του δίνετε χώρο για συμπεριφορικές αλλαγές. Είναι πιο υγιές να το προσεγγίσετε λέγοντας για παράδειγμα « θα ήθελες να συζητήσουμε αυτό το θέμα» , «νομίζω ότι στεναχωριέσαι όταν».
• Μη κριτικάρετε τον εαυτό σας μπροστά στα παιδιά. Για τα παιδιά είστε το πρότυπο τους. Όταν ανοιχτά χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας «χοντρό», «ανόητο», ή οτιδήποτε άλλο, είναι πιθανόν και τα παιδιά να χαρακτηρίζουν με τον ίδιο τρόπο τον εαυτό τους.
• Μη προσπαθείτε να γίνεται ο καλύτερος φίλος του παιδιού σας. Οι ρόλοι γονιού και παιδιού πρέπει να είναι ξεκάθαρα διακριτοί έτσι ώστε το παιδί να νιώθει ασφάλεια για να εξελιχθεί σε ένα ψυχικά υγιή ενήλικά.
Η αποτελεσματική γονεϊκη διαπαιδαγώγηση δημιουργεί υγιή συναισθηματικά παιδιά χωρίς μεγάλες δυσκολίες ενσωμάτωσης στη σχολική κοινότητα τα οποία εξελίσσονται σε ενήλικες οι οποίοι εντάσσονται επιτυχώς στο κοινωνικό σύνολο, δημιουργούν αρμονικές διαπροσωπικές σχέσεις και κυνηγούν τους στόχους τους με ρεαλιστικό τρόπο. Οι γονείς είναι τα σημαντικότερα πρόσωπα στη ζωή ενός παιδιού. Πέρα από τους τρόπους άσκησης της γονεϊκης φροντίδας είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι οι γονείς αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά και επομένως οι πράξεις και οι συμπεριφορές τους αντιγράφονται από αυτά.
Πηγές:
• A psychologist shares the 4 styles of parenting and the type that researchers say is the most successful. Francyne Leltsee Psychologist.
• How to be a good parent. It’s all about you. Liza Firestone Ph.D.
• What is Positive Parenting? A look at the research and Benefits. Heather. S. Lonczak, Ph.D.
