Αυτά που θα παρουσιάσω σήμερα ίσως φανούν σε κάποιους ότι «κομίζω Γλαύκας εις Αθήνας». Το βέβαιον είναι ότι, μεταξύ άλλων, κομίζω διαμαρτυρία προς Αθήνας, διότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις συχνά αποκαλούσαν την Θεσσαλονίκη Μητρόπολη των Βαλκανίων, χωρίς να κάνουν κάτι ουσιαστικό στην πράξη γι αυτό π.χ. ένα ανάλογο των Αθηνών μετρό.
Όπως και τώρα εξαγγέλλουν ένα δήθεν Μητροπολιτικό πάρκο στους ελεύθερους χώρους της ΔΕΘ, ενώ στην ουσία πρόκειται για την γνωστή τέχνη των εργολάβων της αντιπαροχής και τσιμεντοποίησης. Την στιγμή που η Θεσσαλονίκη έχει απόλυτη ανάγκη από πράσινο και ανοιχτούς χώρους για την υγεία των πολιτών και των επισκεπτών της.
Η ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης ούτε ανάλογη των Αθηνών είναι, ούτε υπάρχει ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Θεσσαλονίκης. Κάποιες φορές είναι απαραίτητο να συζητάμε τα αυτονόητα μήπως και κάποια κυβέρνηση αναγνωρίσει αυτή την ανισορροπία και αδικία.. Είναι καιρός οι αρμόδιοι υπουργοί και οι τοπικές αρχές να ενδιαφερθούν άμεσα, για την αποκατάσταση των αδικιών και για την ολιστική προσέγγιση του μέλλοντος αυτής της πόλης μέσα από πνεύμα αλληλεγγύης.
Η Θεσσαλονίκη, όπως και κάθε ελληνική πόλη, επεκτείνεται συνεχώς, χωρίς βασικές αρχές χρήσεων γης, ρυθμιστικό σχέδιο κ.λπ. και πάντα σε βάρος της βλάστησης, του εδάφους και των υγροτόπων. Τα πρώτα οικοσυστήματα που υποβαθμίζονται αρχικά και στη συνέχεια αποξηραίνονται ή εγκιβωτίζονται, είναι οι υγρότοποι των ρεμάτων και χειμάρρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ποταμός Δενδροπόταμος, ο οποίος αρχικά υποβαθμίσθηκε με ποικίλα υγρά και στερεά απόβλητα, στη συνέχεια εγκιβωτίσθηκε και μετατράπηκε σε ασφαλτόδρομο.
Παρόμοια ήταν δυστυχώς και η τύχη όλων των χειμάρρων της Θεσσαλονίκης. Άραγε ο ποταμός Γαλλικός ή Εχέδωρος θα έχει την ίδια ατυχία; Μήπως το προλαμβάνειν είναι καλύτερο του θεραπεύειν; Θα μπορούσε ο ποταμός Δενδροπόταμος να παραμείνει ποτάμι σε φυσική κατάσταση μέσα στην πόλη; Η απάντηση είναι ναι! αν αυτό το ήθελαν οι πολιτικοί και οι πολίτες και αν δεν εφαρμοζόταν η συνήθης πρακτική να καλύπτονται τα σκουπίδια κάτω από το χαλί.
Το 2ο ερώτημα είναι αν ο ποταμός μπορεί σήμερα να αποκατασταθεί; Η απάντηση είναι επίσης ναι, αν υπάρχουν τα οικονομικά μέσα και αν υπάρχει η πολιτική βούληση για κάτι τέτοιο. Αποκατάσταση ποταμού έχει υλοποιηθεί στη Σεούλ, όπου ο εγκιβωτισμένος ποταμός Cheonggyecheon, λειτουργούσε ως αυτοκινητόδρομος, όπως σήμερα λειτουργεί ο ποταμός Δενδροπόταμος. Ο αυτοκινητόδρομος της Σεούλ κατά την προετοιμασία των Ολυμπιακών αγώνων του 1988, γκρεμίσθηκε και ο ποταμός αποκαταστάθηκε, με κύριο σκοπό την αναψυχή των κατοίκων και των επισκεπτών της πόλης. Σημειωτέον ότι κάποιες κολώνες του οδοστρώματος παρέμειναν στο τοπίο ως στοιχεία μνήμης.
Καθώς η Θεσσαλονίκη επεκτείνεται, η κάλυψη των ρεμάτων και χειμάρρων συνεχίζεται. Στο Ελευθέριο-Κορδελιό για παράδειγμα, ένα ρεματάκι πριν από τον εγκιβωτισμό του είχε δίπλα του μια ποτίστρα αγροτικών ζώων, η οποία δυστυχώς εξαφανίσθηκε μαζί με τον χείμαρρο. Θα μπορούσε το ρυάκι αυτό με την ποτίστρα να παρέμεναν κατά χώρα, ως στοιχεία μνήμης ενός βουκολικού τοπίου του παρελθόντος. Δυστυχώς σε πολλούς Έλληνες δεν υπάρχει σεβασμός της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όπως φαίνεται και από την απροθυμία της κυβέρνησης για τη διατήρηση, κατά χώρα, των αρχαίων του μετρό στο σταθμό Βενιζέλου.
Παρά το γεγονός ότι έχει αναγνωρισθεί ο θετικός ρόλος των ρεμάτων, η κακοποίηση αυτών συνεχίζεται. Όταν κάποιος επισκέπτεται την ευρύτερη Δ. Θεσσαλονίκη και παρατηρήσει το τοπίο, θα διαπιστώσει ότι η περιοχή από καθαρά γεωργοκτηνοτροφική που ήταν πριν από μισό αιώνα, σταδιακά έχει πάρει την αστική, βιομηχανική μορφή και μάλιστα με έναν εντελώς άναρχο τρόπο. Ετερόκλητες δραστηριότητες ατάκτως ερριμμένες, χωρίς σχέδιο, χωρίς ελέγχους και χωρίς όραμα.
Σήμερα οι κάτοικοι της Δ. Θεσσαλονίκης ζουν κυριολεκτικά στο πετσί τους τις επιπτώσεις της ρύπανσης των εδαφών, των νερών και της ατμόσφαιρας. Κάποιες φορές μάλιστα υπάρχουν τόσο δυσάρεστες οσμές, ώστε οι κάτοικοι να μη μπορούν να αναπνεύσουν. Είναι βέβαιο ότι οι ρύποι αυτοί οδηγούν σε χρόνιες παθήσεις. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι μεγάλοι επιχειρηματίες, βιομήχανοι, αξιωματούχοι της διοίκησης, καθηγητές ΑΕΙ, προτιμούν να κατοικούν στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ή στα Ανατολικά προάστια.
Εκτός από την χρησιμοποίηση της γεωργικής γης για τις διάφορες μη γεωργικές δραστηριότητες, η αυξανόμενη Θεσσαλονίκη αναζήτησε κατά καιρούς πόσιμο νερό στις γύρω περιοχές. Το πρώτο θύμα ήταν οι υπόγειοι υδροφορείς του Καλοχωρίου, κοντά στον Γαλλικό ποταμό. Αυτό είχε ως συνέπεια την συνίζηση ή καθίζηση των εδαφών της περιοχής, φαινόμενο που οδήγησε στις κατά καιρούς πλημμύρες. Μετά την εξάντληση και υφαλμύρωση αυτών των υπόγειων υδροφορέων, η Θεσσαλονίκη αναζήτησε νέες πηγές νερού. Αυτές ήταν οι δεκάδες γεωτρήσεις στην κοίτη του Γαλλικού ποταμού στη περιοχή Νάρες κοντά στο χωριό Νέα Φιλαδέλφεια. Η κοίτη του ποταμού διευθετήθηκε μάλιστα με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε το επιφανειακό νερό να διηθείται και να εμπλουτίζει τους υπόγειους υδροφορείς, από όπου το νερό οδηγήθηκε στο βιομηχανικό συγκρότημα της τότε «ESSO PAPPAS». Αυτή η αντικοινωνική και υποχθόνια επίθεση εναντίον των γηγενών της περιοχής έγινε κατά τη δεκαετία του 60, χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των γεωργοκτηνοτρόφων. Τα γόνιμα εδάφη υψηλής παραγωγικότητας χωρίς νερό άρδευσης, καλύφθηκαν από άλλες δραστηριότητες, με τρόπο που δεν έχουν σχέση με τους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας που είναι ο πρωτογενής τομέας και ο τουρισμός.
Πολύ φοβάμαι ότι με την επέκταση των ΑΠΕ, θα συνεχισθεί η κακοποίηση των γεωργικών εδαφών και των φυσικών οικοσυστημάτων και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, με την χωρίς σύνεση εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών, για παράδειγμα, σε εδάφη υψηλής παραγωγικότητας.
Τα δώρα του Γαλλικού ή Εχέδωρου ποταμού προς τη Θεσσαλονίκη ήταν τα οπωρολαχανικά άριστης ποιότητας. Σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών αυτών ο ποταμός δέχονταν και εξακολουθεί να δέχεται ποικίλα υγρά και στερεά απόβλητα, τα οποία παραπέμπουν σε τριτοκοσμικό τοπίο.
Ένα θέμα πολύ σοβαρής ρύπανσης της ευρύτερης λεκάνης απορροής του Γαλλικού ποταμού είναι και τα εν δυνάμει τοξικά στερεά βιομηχανικά απόβλητα, τα οποία έχουν πολύ πρόχειρα αποτεθεί σε περιοχές των χωριών Πεντάλοφο, Γέφυρα, Αγ. Αθανάσιο και αλλού. Αυτά τα απόβλητα είναι πολύ όξινα, περιέχουν κυρίως βαρέα μέταλλα, αλλά και ραδιενεργά στοιχεία. Οι διαμαρτυρίες των κατοίκων απέτρεψαν την συνέχιση απόθεσης αυτών των αποβλήτων στην περιοχή τους, όμως αυτά παραμένουν ως ωρολογιακές βόμβες μέχρι και σήμερα.
Οι επιχωματώσεις της κοίτης του ποταμού και η εγκληματική καταστροφή των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων αυξάνουν την πιθανότητα πλημμυρών με προβλέψιμες καταστροφές στους οικισμούς του Δήμου Δέλτα.
Πέρα από τα προβλήματα ρύπανσης και υγείας των κατοίκων της Δ. Θεσσαλονίκης, υπάρχουν και πολλά άλλα κοινωνικά θέματα που συνδέονται με την ανεργία την στέγαση, την εγκληματικότητα, το μεταναστευτικό, την παιδεία κ.λπ. Αυτά τα προβλήματα αναμένουν την λύση τους από ένα κράτος κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η μετεγκατάσταση της ΔΕΘ στη Σίνδο ίσως αποτελεί την μεγάλη ευκαιρία. Είναι βέβαιο ότι οι κάτοικοι της Δ. Θεσσαλονίκης δεν θα δεχθούν για πολύ ακόμα την εξόφθαλμη πολιτική διακρίσεων σε βάρος τους. Αυτή η διάκριση φαίνεται από τα διάφορα έργα της Ανατολικής Θεσσαλονίκης, όπως είναι: εγκαταστάσεις τμημάτων του Α.Π.Θ. (Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Μουσικών σπουδών), το Διεθνές Πανεπιστήμιο, το ΕΚΕΤΑ, το ΕΚΒΥ, το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ και πολλές άλλες πρόσφατες εξαγγελίες όπως η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας στην Περαία, το Τεχνολογικό πάρκο 4ης γενιάς ThessINTEC κ.λπ.
Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι η κατάσταση στη Δ. Θεσσαλονίκη είναι αναστρέψιμη, αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση και είναι μια πρόκληση για την πολιτεία και τις τοπικές αρχές να αποδείξουν ότι υπάρχει κράτος δικαίου και ότι υπάρχει όραμα συνολικά για την πόλη. Η εξυγίανση και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, οι αναδασώσεις του Γαλλικού ποταμού επείγουν, έτσι ώστε το αρχαιοελληνικό όνομα Εχέδωρος να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί και με την παράλληλη ανάδειξη των πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής, όπως είναι τα αρχαία της Σίνδου, οι πολλές τούμπες και πολλά άλλα που δεν έχουν αναδειχθεί. Όλα αυτά με τον κατάλληλο σχεδιασμό και χρηματοδότηση μπορούν να αποτελέσουν και το συγκριτικό πλεονέκτημα της νέας θέσης της ΔΕΘ στη Σίνδο, πέρα από την προφανή ζωτικής σημασίας εγκατάσταση ενός αυθεντικού μητροπολιτικού πάρκου στη σημερινή θέση της ΔΕΘ.
