Εάν έχετε περάσει από την Ανω Πόλη στη Θεσσαλονίκη και έχετε διασχίσει τα γραφικά της δρομάκια, σίγουρα θα σας έχει κάνει εντύπωση η πέτρινη εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Ορφανού (ή Ορφανών) στο βάθος μίας όμορφης καταπράσινης έκτασης.
Ο ναός που μοιάζει λες και επισκεφτήκατε επίγειο παράδεισο, βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία της Ανω Πόλης, εντός των τειχών, μεταξύ των οδών Ηροδότου και Αποστόλου Παύλου.
Η «κρυμμένη» εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Ορφανού που τραβάει τα βλέμματα όλων των επισκεπτών, περιστοιχίζεται από έναν ψηλό πέτρινο φράκτη που στο εσωτερικό του υπάρχουν δεκάδες πολύχρωμα λουλούδια και ελιές… σαν να βγήκε από παραμύθι.
Δείτε επίσης: Αγία Φωτεινή & Αγία Ανυσία: Τα «δίδυμα» εκκλησάκια που στέκονται δίπλα δίπλα και η συγκλονιστική ιστορία τους (ΦΩΤΟ)
Αρκετοί τουρίστες που επισκέπτονται τη Θεσσαλονίκη για διακοπές, αλλά και κάτοικοι της πόλης, επισκέπτονται το ναό για να θαυμάσουν την σπουδαία ιστορία του με τις σπάνιες τοιχογραφίες, αλλά και την ηρεμία που προσφέρει ο εξωτερικός του χώρος με την πανέμορφη αυλή.
Η εκκλησία είναι ένα από τα σημαντικότερα διατηρημένα μνημεία της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, το οποίο διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση.
Δείτε επίσης: Ο Ναός των Ταξιαρχών στην Ανω Πόλη με τον λουλουδάτο αυλόγυρο και την ιστορία που ξεκινάει τον 14ο αιώνα (ΒΙΝΤΕΟ & ΦΩΤΟ)
Η ιστορία και οι υποθέσεις για την ονομασία της εκκλησίας
Η ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου του Ορφανού πιθανώς προσδιορίζεται χρονικά από την τοιχογράφηση του, ανάμεσα στα 1310-1320. Η ονομασία του ναού απαντά σε πηγές του 17ου και 18ου αιώνα και συσχετίστηκε είτε με τον άγνωστο ιδρυτή του ναού και την οικογένειά του είτε με την ιδιότητα του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των χηρών και των ορφανών.
Σήμερα ο ναός έχει τη μορφή μιας μακρόστενης ξυλόστεγης αίθουσας που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές με στοά (περίστωο). Η στοά ανατολικά απολήγει σε δύο παρεκκλήσια.
Στο εσωτερικό του ναού το μαρμάρινο τέμπλο χρονολογείται στην εποχή ίδρυσης του ναού, ενώ τα κιονόκρανα είναι της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι πλούσιες τοιχογραφίες του ναού είναι πραγματικά αριστουργήματα και αποτελούν τις πληρέστερα διατηρούμενες σε σχέση με άλλους ναούς της Θεσσαλονίκης.
Οι αφηγηματικές σκηνές χαρακτηρίζονται από γραφικότητα και ζωηρότητα, ενώ οι σκηνές του Πάθους από δραματική ένταση. Στις μεμονωμένες μορφές αναδεικνύεται ο όγκος, η λεπτότητα των χαρακτηριστικών και ο χρωματικός πλούτος.
Οι τοιχογραφίες του ναού αποτελούν έργο της ώριμης παλαιολόγειας Αναγέννησης που συνδέεται με τον καλλιτεχνικό κύκλο των Θεσσαλονικέων ζωγράφων Γεωργίου Καλλιέργη, Μιχαήλ Αστραπά και Ευτύχιου. Ο δημιουργός τους πιθανώς ταυτίζεται με εκείνον που φιλοτέχνησε το καθολικό της σερβικής μονής Χελανδαρίου την εποχή του Μιλιούτιν (1314).
Οι τοιχογραφίες της αποκαλύφθηκαν το 1957-1960, αφού οι Τούρκοι τις είχαν σοβατίσει για να εξαφανίσουν καθετί χριστιανικό. Μεταξύ των τοιχογραφιών, ενδιαφέρον έχουν θέματα από τον Βίο του Χριστού, με τους τρεις μάγους με τα δώρα, το φιλί του Ιούδα, αλλά και ο Βίος του Αγίου Νικολάου.
Πηγή ιστορικών πληροφοριών: thessalonikitourism.gr, odysseus.culture.gr
