Στην περιοχή της Πυλαίας «κρύβεται» ένας ιστορικός θησαυρός για την πόλη της Θεσσαλονίκης, το Μεταξουργείο Μπενουζίλιο, το οποίο συγκαταλέγεται στα πιο παλιά βιομηχανικά κτίρια της χώρας.
Παρότι το Μπενουζίλιο στέκει εκεί εδώ και δεκαετίες, προσπαθεί σθεναρά να αντισταθεί στον αδυσώπητο χρόνο, αποτελώντας παράλληλα έναν σιωπηλό μάρτυρα της ιστορίας.
Η εικόνα εγκατάλειψης μόνο θλίψη μπορεί να προκαλέσει καθώς το Μεταξουργείο στην Πυλαία έχει χαρακτηριστεί και διατηρητέο.
Τα αρχικά κτίρια, η καμινάδα και ο μαντρότοιχός του, χαρακτηρίστηκαν το 1988, ως «ιστορικά διατηρητέα μνημεία», με ζώνη προστασίας 25 μέτρων και στα πλαίσια του open air museum, προτάθηκε η μετατροπή του σε λαογραφικό μουσείο με εργαστήρια. Μέχρι σήμερα πάντως δεν έχει αλλάξει η μορφή του.
Μπενουζίλιο: Η ιστορία του Μεταξουργείου και από πήρε το όνομά του
Το Μπενουζίλιο χτίσθηκε γύρω στο 1880 και αποτέλεσε τμήμα μεγάλου γνωστού τσιφλικιού των Αλλατίνι που διατηρούσαν κεραμοποιείο.
Το 1919-1920 πέρασε ωστόσο στα χέρια άλλου ιδιοκτήτη, του Ισραηλίτη, Λεβή Μπενουζίλιο, ο οποίος το μετέτρεψε σε βιοτεχνία κατασκευής κλειδαριών και κουμπιών όπου δούλεψαν πολλοί πρόσφυγες κυρίως παιδιά. Το 1952 αν και πολλά μεταξουργεία εξαφανίστηκαν, το Μπενουζίλιο μπόρεσε να επιζήσει.
Στη… διαδρομή του χρησιμοποιήθηκε για διάφορες χρήσεις.
Ετσι, από φούρνος κεραμικών, υπό τουρκική κυριότητα έγινε στάβλος, και έπειτα με μερικές προσθήκες, άρχισε να λειτουργεί ως μεταξουργείο, αργότερα ως χυτήριο και μετά ως κλωστήριο – υφαντήριο. Τελευταία, οι πληροφορίες αναφέρουν πως έγινε κάβα με μπύρες εκ Ρωσίας.
Παλιοί κάτοικοι της περιοχής, θυμούνται το μπροστινό διαλυμένο κτίριο με την κατεστραμμένη σκεπή, να αποτελεί κέντρο της αντίστασης κατά των Γερμανών και να φιλοξενεί αντιστασιακούς αλλά και λίρες στους τοίχους του που προορίζονταν για τη χρηματοδότηση σαμποτάζ.
Το ακίνητο από κληρονομιά περιήλθε στην κόρη του Μπενουζίλιο, Λίλυ, η οποία το 1976 το πούλησε στους Αφούς Μούχα. Το 1988, χαρακτηρίσθηκαν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία του «Μεταξουργείου Μπενουζίλιο» τα τρία παλιά κτίρια, ο μαντρότοιχος και η καμινάδα, κτισμένη πάνω σε μία ορθογωνική βάση ύψους 2 μέτρων όπου στηρίζεται ο κύριος κορμός «το φουγάρο», κυκλικής διατομής.
Το 1994 έγινε πρόταση αξιοποίησης του διατηρητέου «Μπενουζίλιο» το σχέδιο του οποίου εκπονήθηκε από τον τότε αρχιτέκτονα και νυν Διευθυντή του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης κ. Ζήση Σκαμπάλη.
Τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία
Το συγκρότημα αποτελείται από το αρχικό, διώροφο επίμηκες κτίριο και διάφορες μεταγενέστερες προσθήκες που εφάπτονται σε αυτό. Στα όρια επίσης του εργοστασίου, βρίσκεται και ένα ακόμα διώροφο κτίσμα, τετραγωνικής κάτοψης, που έχει καταρρεύσει προς το εσωτερικό του (κάτι που καθιστά την πρόσβαση αδύνατη) καθώς και μια υψικάμινος (μισή σε ύψος από την αρχική). Το αρχικό κτίριο αλλά και η επιμήκης ισόγεια προσθήκη διασώζονται σε καλή σχετικά κατάσταση.
Παρά την μεγάλη ηλικία του, το διώροφο πέρα από φθορές στο επίχρισμα και την κατάρρευση της στέγης σε ένα μικρό σημείο, δεν δείχνει την ηλικία του. Η αντοχή του ίσως οφείλεται στην λιθοδομή, που αποκαλύπτεται σε αρκετά σημεία όπου έχει φθαρεί το επίχρισμα.
Η στέγη του είναι τετράρριχτη και τα κεραμίδια των Κεραμείων Αλλατίνι αλλά και Pierre Amedee από την Μασσαλία. Αξιόλογο στοιχείο, οι μαντεμένιες κολώνες που τις συναντάμε εδώ και σε ελάχιστα ακόμα κτίρια της πόλης (τις βλέπουμε επίσης και στην Κλινική Νεδέλκου, το κτίσμα στο λιμάνι, τον Ζύθο στα Λαδάδικα, το Νοσοκομείο Αγ. Δημήτριος και το Κύρτση Χάνι).
Πηγές: Φανούλα Τσούκα-Φουντουκίδου «Η Πυλαία στο πέρασμα των αιώνων. Ιστορία & Λαογραφία». Πυλαία στο πέρασμα των αιώνων. Ιστορία & Λαογραφία», thessarchitecture.wordpress.com
