Σε μία ήσυχη γειτονιά της Θεσσαλονίκης στην οδό Ολύμπου, δίπλα από τα δυτικά τείχη της πόλης και κοντά στην αρχή της οδού Αγίου Δημητρίου, βρίσκεται ο βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων.
Ο ναός, όπως και πολλοί ακόμη στην πόλη, αποτελεί σύμβολο για τη Θεσσαλονίκη, αφού φαίνεται να έχει επιβιώσει από μία δύσκολη περίοδο, τον καιρό της τουρκοκρατίας.
Ο ναός των Αγίων Αποστόλων είναι χτισμένος στο κέντρο της ομώνυμης πλατείας και γύρω του υπάρχουν πολυκατοικίες που μοιάζουν σα να το «προστατεύουν».
Κανείς δεν θα μπορούσε να παραβλέψει την αρχιτεκτονική κατασκευή που θυμίζει πύργο, το λεγόμενο καμπαναριό, το οποίο αποτελείται από έξι καμπάνες και είναι τοποθετημένο έξω στην αριστερή πλευρά της κεντρικής εισόδου του ναού.
Αν κατευθυνθείτε από τη συμβολή της οδού Αμαζόνων, θα παρατηρήσετε ότι η εκκλησία είναι λες και «κρύβεται» πίσω από τα κυπαρίσσια και τις δάφνες.
Την πλατεία Δώδεκα Αποστόλων, επισκέπτονται για τις βόλτες τους καθημερινά πολίτες είτε για να χαλαρώσουν και να περάσουν χρόνο σε ένα ήρεμο μέρος, είτε για να βγάλουν βόλτα τα κατοικίδιά τους.
Μπαίνοντας εσωτερικό του ναού, θα παρατηρήσετε τις αγιογραφίες με τις οποίες είναι «ντυμένη» η εκκλησία. Με την πρώτη ματιά θα καταλάβετε ότι πίσω από το βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων κρύβεται μία μεγάλη ιστορία.
Οι τοιχογραφίες, τα ψηφιδωτά, ο τρόπος με τον οποίο είναι σχεδιασμένος ο ναός, σε πάνε κατευθείαν στα χρόνια του πολέμου και της δυστυχίας.
Η ιστορία του βυζαντινού ναού Αγίων Αποστόλων
Το μνημείο είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, το πιο σημαντικό δείγμα της τέχνης της εποχής των Παλαιολόγων (1261-1453), με εξαιρετικά ψηφιδωτά και τοιχογραφίες που δείχνουν την οικονομική ακμή της εποχής.
Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες απεικονίζουν τη ζωή της Παναγίας. Το 1988 ανακηρύχθηκε μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Ο Ναός αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο των σύνθετων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών.
Σύμφωνα με την παράδοση, ονομάστηκε Ναός των Αγίων Αποστόλων, διότι ο Ναός καλυπτόταν από 12 θόλους που συμβόλιζαν τους 12 Αποστόλους.
Ιδρυτής του μνημείου ήταν ο Πατριάρχης Νίφωνας Α’ (1310-1314) και ο μαθητής του Ηγούμενος Παύλος, όπως μας λένε επιγραφές στον Ναό. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, περίπου το 1530, ο Ναός μετατράπηκε σε τζαμί, παίρνοντας το όνομα του Πασά (Cerezi Kasim πασά τζαμί).
Θέλοντας οι Τούρκοι να μετατρέψουν το ναό σε τζαμί, κάλυψαν όλες τις τοιχογραφίες με ένα είδος σοβά. Για να πιάσει αυτός ο σοβάς, δημιούργησαν τρύπες με σφυριά, με αποτέλεσμα να προξενήσουν καταστροφές στις αγιογραφίες.
Στα κτίσματα ωστόσο της Μονής υπήρχε και μια βυζαντινή δεξαμενή νερού (κινστέρνα), χωρητικότητας 750 κυβικών μέτρων νερού. Η κινστέρνα αυτή ήταν η αιτία να αποκαλείται από τον κόσμο το τζαμί Soğuk Su (Σοούκ Σου τζαμί) δηλαδή τζαμί του κρύου νερού.
Στα ανατολικά η κεντρική κόγχη του Ιερού Βήματος είναι εξωτερικά επτάπλευρη, ενώ οι πλάγιες τρίπλευρες. Στα δυτικά υπάρχει νάρθηκας. Ωστόσο, ο ναός και από τις τρεις πλευρές περιβάλλεται από στοά (περίστωο). Στα ανατολικά υπάρχουν τα παρεκκλήσια της Παναγίας και του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Το κεντρικό τμήμα του ναού καλύπτεται με μεγάλο τρούλο, ο οποίος πλαισιώνεται χαμηλότερα από τέσσερεις μικρότερους στις γωνίες της στοάς. Ο ναός των Αγίων Αποστόλων, ανήκει στον ίδιο αρχιτεκτονικό τύπο με αυτόν της Αγίας Αικατερίνης.
Δείτε επίσης: Αγία Αικατερίνη: Ο καλά κρυμμένος ναός, που αποτελεί αρχιτεκτονική κληρονομιά για τη Θεσσαλονίκη και είναι μνημείο της UNESCO
Η ποικιλία και ο πλούτος των διακοσμητικών στοιχείων και η σχέση μεταξύ τους, καθιστούν το μνημείο μοναδικό στο είδος του.
Στα υψηλότερα σημεία κυρίως του ναού, έχουν σωθεί ψηφιδωτά της εποχής του Νίφωνα, δείτε αποσπασματικά: ο Παντοκράτορας και οι προφήτες στον τρούλο, οι Ευαγγελιστές στα σφαιρικά τρίγωνα, το Δωδεκάορτο στις καμάρες και το δυτικό τοίχο και άγιοι μάρτυρες. Πρόκειται για το τελευταίο ψηφιδωτό σύνολο της Θεσσαλονίκης και από τα τελευταία στο Βυζάντιο, προτού αρχίσει η πτωτική πορεία της αυτοκρατορίας.
Εικονογραφικά συνδέεται με κωνσταντινουπολίτικα σύνολα, όπως της Μονής της Χώρας και της Μονής Παμμακαρίστου, αλλά τεχνοτροπικά ο εκφραστικός ρεαλισμός που κυριαρχεί σκιαγραφεί το καλλιτεχνικό περιβάλλον που επιχωριάζει στη Θεσσαλονίκη και επηρεάζει ολόκληρη τη Μακεδονία κατά την παλαιολόγεια της αναγέννησης.
Ιστορική πηγή: odysseusculture.gr thessalonikiartsandculture.gr
