Από τα πιο σύγχρονα οθωμανικά μνημεία που μπορεί να συναντήσεις κανείς στη Θεσσαλονίκη είναι το Τζαμί του Λεμπέτ στο πρώην στρατόπεδο του Παύλου Μελά.
Το Τζαμί του Λεμπέτ, άγνωστο σε πολλούς, είναι ένα οθωμανικό τέμενος που ήρθε στο επίκεντρο κυρίως την εποχή της διάνοιξης της οδού Λαγκαδά, το 2005, όταν για τις ανάγκες της επέκτασής της, χρειάστηκε να μετακινηθεί πάνω σε ράγες κατά 25 μέτρα.
Από τότε ακούστηκαν πολλά, ακόμη να γίνει και χώρος λατρείας για τους μουσουλμάνους της Θεσσαλονίκης (πρόταση του πρώην δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη) ωστόσο μέχρι και σήμερα, το χαρακτηρισμένο διατηρητέο μνημείο «απολαμβάνει» τη μοναξιά του.
Τζαμί του Λεμπέτ: 8 πράγματα που ίσως δεν γνωρίζατε
1. Χτίστηκε το έτος 1903-1904 (θρησκευτική αναγωγή του έτους Εγίρας 1321) σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, που βρίσκεται στο ανώφλι της εισόδου του δευτέρου ορόφου. Μετά την ανάγνωση της, το 2013, βρέθηκε η επίσημη ονομασία του, η οποία ήταν Οθωμανικό Τέμενος Φαριντέ Χανίμ και Χασάν Φεχμί Πασά.
Η χρηματοδότηση του τεμένους έγινε από τον βαλή της Θεσσαλονίκης, Χασάν Φεχμί πασά, προς τιμή της συζύγου του, Φαριντέ Χανίμ, για την εξυπηρέτηση των θρησκευτικών αναγκών των στρατιωτών του στρατοπέδου πυροβολικού (Topçu Kışlası).
2. Μετά τη μετάβαση της πολιτικής εξουσίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο Βασίλειον της Ελλάδος (26/29-10-1912), το στρατόπεδο και το τέμενος χρησιμοποιήθηκαν από τον ελληνικό στρατό, ωστόσο για μη θρησκευτικούς σκοπούς.
Ο μιναρές του γκρεμίστηκε κάποια χρόνια μετά την απελευθέρωση, πιθανότατα γύρω στο 1925, όταν στο πλαίσιο του «εξευρωπαϊσμού» της πόλης γκρεμίστηκαν σχεδόν όλοι οι μιναρέδες (εκτός της Ροτόντας).
3. Το τέμενος θεωρείται το νεότερο της πόλης και είναι προσανατολισμένο προς την ιερή πόλη των μουσουλμάνων, τη Μέκκα, προσανατολισμό που διατήρησε και μετά τη μετακίνησή του κατά 25 μέτρα το 2005 για τις ανάγκες επέκτασης της οδού Λαγκαδά.
4. Το τζαμί Λεμπέτ αποτελεί μοναδικό μνημείο από αρχιτεκτονική άποψη, διότι είναι διώροφο σε όλη την κάτοψή του, ο δε μιναρές βρίσκεται στο μέσον της βορειοδυτικής όψης του (και όχι σε μια από τις τέσσερις γωνίες του). Επίσης, ο διάκοσμός του που αφορά στην Ιερή Κόγχη (Μιχράμπ) είναι σαφώς επηρεασμένος από τον «νεοκλασικισμό».
Το τέμενος χαρακτηρίστηκε ως μνημείο (με την Πράξη με αρ. 17/11-9-03) εκδόθηκε η Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/Γ/532/64683/19-11-03 (ΦΕΚ 1786/τΒ/2-12-03), με την οποία χαρακτηρίστηκε ως Ιστορικός Τόπος και το παλαιότερο τμήμα του στρατοπέδου.
5. Γνωρίζετε πως η περιοχή της Σταυρούπολης ονομαζόταν Λεμπέτ; Το αρχικό όνομά της το όφειλε το τζαμί και στο τσιφλίκι του Λεμπέτ. Υπάρχουν και άλλες εικασίες, αλλά αυτή είναι η επικρατέστερη. Τον Σεπτέμβριο του 1934, με αφορμή τα εγκαίνια των πρώτων σπιτιών που κατασκεύασε η Πρόνοια, και με ταυτόχρονη ύψωση του Τιμίου Σταυρού, ο υπουργός Εποικισμού μετονόμασε τον οικισμό Λεμπέτ σε Σταυρούπολη.
6. Στο πλαίσιο της διάνοιξης της οδού Λαγκαδά (2005), το τζαμί μετακινήθηκε νοτιοανατολικά στο χώρο (κατά μήκος του μεγάλου άξονά του, προς την Μέκκα), διατηρώντας, όπως προαναφέραμε τον προσανατολισμό του. Δαπανήθηκαν 700.000 ευρώ. Με τον τρόπο αυτό, η ελληνική πολιτεία έδειξε έμπρακτα τον σεβασμό της προς τα θρησκευτικά μνημεία της επικράτειας και την ιστορική μνήμη.
Κατά τη μετακίνηση του μνημείου κατεδαφίστηκε το κάτω τμήμα του μιναρέ, αλλά και η εξωτερική λίθινη σκάλα, η οποία αποτελούσε τη μοναδική αξιόλογη παρέμβαση της 2ης οικοδομικής φάσης, του έτους 1921.
7. Το 2011 ως το 2014, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού επενέβη σωστικά στο μνημείο και αποκατέστησε την στέγη του, ανακατασκεύασε την εσωτερική ξύλινη σκάλα, περιέφραξε το κτήριο και διευθέτησε τον περιβάλλοντα χώρο, απομάκρυνε πρόχειρες εσωτερικές διαρρυθμίσεις (τοίχους, ψευδοροφές, επικαλύψεις δαπέδων) και καπνοδόχους από αμίαντο, προστάτευσε τα παράθυρα του ορόφου, αποκάλυψε την Ιερή Κόγχη (μιχράμπ) και μερικώς τις τοιχογραφίες, αποκάλυψε, ανάγνωσε και μετάφρασε την κτητορική επιγραφή.
Μελέτη αποκατάστασης και επανάχρησης βρίσκονται στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Οι παραπάνω πληροφορίες έχουν ανακοινωθεί στο συνέδριο «Ιστορικά Ισλαμικά Τεμένη» που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2013 από το ΥΠΠΟΑ και τον Δήμο Παύλου Μελά, και έχουν δημοσιευτεί.
8. Το τζαμί του Λεμπέτ είναι το δεύτερο που βρίσκεται εκτός των τειχών της πόλης. Το άλλο είναι το Γενί Τζαμί, στα ανατολικά της λεωφόρου Βασιλίσσης Ολγας.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: wikipedia.org
