Φωλιασμένο μέσα στους κατάφυτους ελαιώνες της Θερμής, στο λόφο των Καρυών ή αλλιώς του Καλόγερου, με θέα το γαλάζιο του Αιγαίου, μόλις 12 χιλιόμετρα βόρεια της Μυτιλήνης, στο πανέμορφο νησί της Λέσβου, βρίσκεται το φημισμένο μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ.
Ενας τόπος ευλογημένος, ήσυχος και περιποιημένος, με κάθε λογής λουλούδια και ευωδιαστές μυρωδιές, που προσφέρει εσωτερική ηρεμία και αγαλλίαση.
Η φήμη του έχει ξεπεράσει τα σύνορα της Ελλάδας ενώ πλήθος πιστών συρρέουν κάθε χρόνο, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, για να προσκυνήσουν τον Αγιο Ραφαήλ, που είναι ξακουστός για τα θαύματά του. 
Μαρτυρίες αναφέρουν πως ο Αγιος Ραφαήλ, ύστερα από επανειλημμένες εμφανίσεις στα όνειρα ενός πιστού, του αποκάλυψε την ιστορία του μαρτυρίου του κι έτσι «φανερώθηκε» η κρυφή ιστορία του Μοναστηριού του Καρυώνα. Τα λείψανα του βρέθηκαν στον τόπο που υπέδειξε, καθώς και τα λείψανα του Διακόνου Νικολάου και της μικρής Ειρήνης, που έγιναν μάρτυρες μαζί μ’ εκείνον στα χέρια των Τούρκων το 1463.
Η σημερινή γυναικεία μονή ιδρύθηκε το 1963, εγκαινιάσθηκε το 1969 και ανακατασκευάστηκε στη μνήμη των Αγίων Μαρτύρων, Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης.
Η ιστορία του Μοναστηριού
Η σημερινή Μονή χτίστηκε στη θέση Παλαιοχριστιανικής βασιλικής, και ήταν αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου, λείψανα της οποίας υπάρχουν στο χώρο: τοιχογραφίες, κόκκινο πλακόστρωτο δάπεδο, η στοά αγιάσματος, καθώς και η εικόνα του Παντοκράτορα (14ος αιώνας), φύλλα μεμβράνης από χειρόγραφο Ευαγγέλιο και άλλα αξιόλογα εκκλησιαστικά αντικείμενα.
Στη μοναστηριακή της ζωή διακρίνουμε τρεις περιόδους: από τον 10ο αιώνα έως το 1235 -έτος καταστροφής της από πειρατική επιδρομή – με τελευταία ηγουμένη την Αγία Ολυμπία, από το 1433 έως το 1463 – έτος καταστροφής της από τους Τούρκους κατακτητές – με τελευταίο ηγούμενο τον Άγιο Ραφαήλ και από το 1962 έως σήμερα.
Τότε, ο μακαριστός Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Κλεομβρότου ανέθεσε στην Ηγουμένη Ευγενία Κλειδαρά, να αναστήσει Μοναστήρι στην τοποθεσία αυτή, όπου υπήρχαν μόνο κάποιες πελεκητές πέτρες και ο τόπος ευωδίαζε. Το δε Οικουμενικό Πατριαρχείο με την από 11 Σεπτεμβρίου 1970 Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη κατέταξε μεταξύ των Αγίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας τον Ηγούμενο Ραφαήλ, τον Διάκονο Νικόλαο και την Παρθενομάρτυρα Ειρήνη, ορίζοντας να τιμάται η μνήμη τους την Τρίτη της Διακαινησίμου.
Ο Αγιος Ραφαήλ, ο Αγιος Νικόλαος και η Αγία Ειρήνη
Οι Άγιοι Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη συγκαταλέγονται στα χορεία των Νεοφανών Αγίων και μάλιστα εκείνων που μαρτύρησαν σχεδόν αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Άγιος Ραφαήλ καταγόταν από τους Μύλους της Ιθάκης και γεννήθηκε το έτος 1410 μ.Χ. Το κοσμικό του όνομα ήταν Γεώργιος Λάσκαρης ή Λασκαρίδης.
Λίγα χρόνια πριν από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, περί το έτος 1450 μ.Χ., ο Άγιος βρέθηκε μετά από περιπλανήσεις στην περιοχή της Μακεδονίας και μόναζε εκεί.
Κοντά στον Άγιο Ραφαήλ βρισκόταν εκείνο το διάστημα ο Άγιος Νικόλαος ως υποτακτικός. Ο Νικόλαος εκάρη μοναχός και στη συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος. Θεωρείται Θεσσαλονικεύς στην καταγωγή, αν και αναφέρεται ότι γεννήθηκε στους Ράγους της Μηδίας της Μικράς Ασίας. Ωστόσο μεγάλωσε και ανδρώθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Μόλις έπεσε η Κωνσταντινούπολη στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι εισέβαλαν ορμητικά στη Θράκη και καταλύθηκε οριστικά η βυζαντινή αυτοκρατορία, ο φόβος για γενικούς διωγμούς κατά των Χριστιανών στάθηκε ως αφορμή να καταφύγει ο Αγιος Ραφαήλ με τη συνοδεία του από το λιμάνι της Αλεξανδρουπόλεως, στη Μυτιλήνη. Εκεί εγκαταστάθηκε μαζί με άλλους μοναχούς στην παλαιά μονή του Γενεσίου της Θεοτόκου, η οποία στο παρελθόν ήταν γυναικεία και ήταν χτισμένη στο λόφο Καρυές, κοντά στο χωριό Θέρμη. Ηγούμενος της Μονής εξελέγη στη συνέχεια ο Αγιος Ραφαήλ.
Επειτα από μερικά χρόνια, το έτος 1463 μ.Χ., η Λέσβος έπεσε στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι σε μια επιδρομή τους στο μοναστήρι, συνέλαβαν τον Αγιο Ραφαήλ και τον Αγιο Νικόλαο, τη Μεγάλη Πέμπτη του ιδίου έτους. Ακολούθησαν σκληρά και ανηλεή βασανιστήρια και ο Αγιος Ραφαήλ μαρτύρησε διά σφαγής με πολύ σκληρό τρόπο. Τον έσυραν βιαίως τραβώντας τον από τα μαλλιά και τη γενειάδα, τον κρέμασαν από ένα δένδρο, τον χτύπησαν βάναυσα, τον τρύπησαν με τα πολεμικά τους όργανα, αφού προηγουμένως τα πυράκτωσαν σε δυνατή φωτιά και τελικά τον έσφαξαν πριονίζοντάς τον από το στόμα.
Μαζί με τους Αγίους μαρτύρησε και η μόλις δώδεκα χρονών νεάνιδα Ειρήνη, θυγατέρα του Βασιλείου, προεστού της Θέρμης, η οποία και εμφανίζεται μαζί τους.
Την επόμενη νύχτα οι Χριστιανοί ήρθαν και έθαψαν τον Αγιο Ραφαήλ στα ερείπια της καμένης Εκκλησίας και τους άλλους στο προαύλιο. Μετά από Θείες υποδείξεις και οράματα, βρέθηκαν οι Τάφοι και τα λείψανα του Αγίου Ραφαήλ, του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Ειρήνης. Η κάτω σιαγόνα του Αγίου Ραφαήλ βρέθηκε σε άλλο σημείο και όχι στον Τάφο του.
Η μονή ερειπώθηκε και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρχε μόνο ένα εξωκλήσι της Παναγίας.
Μετά την Τουρκοκρατία, τα κτήματα της περιοχής περιήλθαν σε ιδιώτες και κατά τις εργασίες οικοδόμησης νέου ναΐσκου, το 1959, αποκαλύφθηκαν και ταυτίστηκαν από τους κατοίκους τα ερείπια της μονής και οι τάφοι με τα λείψανα των τριών Αγίων και της οσίας Ολυμπίας. Βρέθηκαν επίσης μολυβδόβουλο του 14ου αιώνος, με Πατριαρχική σφραγίδα, τα ερείπια αρχαίου Χριστιανικού Ναού και το Αγίασμα.
Στις ανασκαφές που ακολούθησαν, ήρθαν στο φως και άλλα ευρήματα, ανάμεσα στα οποία Εγκόλπιο Αρχιερατικό του 14ου αιώνος και τα τίμια Λείψανα της Ηγουμένης Ολυμπίας, που μαρτύρησε το 1235.
Η Ιερά Μονή Αγίου Ραφαήλ
Το Μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ διαθέτει ευρύχωρες εγκαταστάσεις και ξενώνες για τη φιλοξενία των προσκυνητών καθώς και τα κελιά των μοναχών. Το καθολικό, λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους, αποτελείται από δύο ναούς, που έχουν κτιστεί ο ένας επάνω στον άλλο προκειμένου να περιλάβουν τους τάφους των νεοφανών αγίων.
Στον επάνω ναό, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ραφαήλ, βρίσκεται ο τάφος του, ενώ στον κάτω, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου βρίσκονται οι τάφοι του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Ειρήνης και του πατέρα της. Στη μονή υπάρχουν, επίσης, μεγάλος ναός της αγίας Μαγδαληνής, παρεκκλήσια και πινακοθήκη.
Με πληροφορίες από ieramoni-agiou-rafail.gr, lesvosinn.gr, saint.gr
