Ουίλιαμ Σαίξπηρ: «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» από το ΚΘΒΕ

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

Σε σκηνοθεσία και χορογραφία του Κωνσταντίνου Ρήγου

«Ο πιο μεγάλος έρωτας όλων των εποχών, ήταν από την αρχή καταδικασμένος από τα αστέρια…» είχε πει ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ για τον «Ρωμαίο και την Ιουλιέτα», που έγιναν η αφορμή για ένα από τα σπουδαιότερα θεατρικά έργα στην ιστορία.

Κριτική: Παύλος Λεμοντζής

Η υπόθεση γνωστή, αφορά σε δυο νεαρούς κατατρεγμένους εραστές, που ο θάνατός τους τελικά συμβιβάζει τις διενέξεις μεταξύ των φεουδαρχικών οικογενειών τους. Ήταν μεταξύ των πιο δημοφιλών έργων του Σαίξπηρ στη διάρκεια της ζωής του και, μαζί με τον Άμλετ, είναι ένα από τα πιο συχνά εκτελούμενα έργα του. Σήμερα, οι χαρακτήρες του τίτλου θεωρούνται ως αρχέτυπο των νέων εραστών.

Το έργο, γραμμένο κατά πάσα πιθανότητα μέσα στο 1595, έχει χαρακτηριστεί ως το πιο σύνθετο προϊόν της λυρικής περιόδου του Σαίξπηρ. Ξεκινά αναπτύσσοντας όλες τις τυπικές προϋποθέσεις μιας ρομαντικής ερωτικής κωμωδίας, αλλά φτάνοντας στη μέση, με τον αδόκητο θάνατο του Μερκούτιου –ένα από τα πιο λαμπερά δημιουργήματα της κωμικής φαντασίας του Σαίξπηρ– ο κόσμος του ξαφνικά συστέλλεται και το γαμήλιο όραμα μεταπίπτει άρδην σε τραγωδία.

Το κείμενο είναι ένα έμμετρο επιθαλάμιο παραμύθι, μια παρατεταμένη γαμήλια τελετή η οποία –σαν από μια τυχαία επιπλοκή του μεταφορικού της συστήματος– βρέθηκε ξαφνικά να κυριολεκτεί και μεταβλήθηκε σε αιματηρή θυσία. Γι’ αυτό, η πληρέστερη γλώσσα που διαθέτουμε για να κατανοήσουμε την αφύπνιση του έρωτα, τη μέχρις εσχάτων και έως θανάτου υπερβολή του, εξακολουθεί να είναι αυτή η ευωχία των αισθήσεων που μας παρέχει η συντροφιά των νέων από τη Βερόνα: η γενναιόδωρη Ιουλιέτα, ο παρορμητικός Ρωμαίος, ο πληθωρικός και ανελέητα ειρωνικός Μερκούτιος.

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

Η παράσταση του Κωνσταντίνου Ρήγου επιχειρεί να αναδείξει όλα τα ζωτικά θέματα που θίγει ο Σαίξπηρ, όπως η ανισοτιμία στον έρωτα, η πίστη, η τιμή και η υπόληψη, οι ρόλοι της οικογένειας και της κοινωνίας, το χάσμα των γενεών, η δύναμη της εξουσίας, η σκιά του θανάτου και ο ρόλος της μοίρας.

Από τον πρόλογο πληροφορούμαστε πως οι δύο εραστές είναι μη ευνοημένοι από τα άστρα. Η αίσθηση της μοίρας είναι σταθερό μοτίβο στο έργο και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές έχουν επίγνωση, καθώς αναφέρονται συχνά σε άσχημα προαισθήματα που έχουν.

Μια ενάντια μοίρα καθορίζει τη ζωή των εραστών: περιστάσεις και συμπτώσεις εμφανίζονται κατ’ επανάληψη με τρόπο που ενισχύουν αυτή την αντίληψη: οι δύο νέοι ερωτεύονται ενώ ανήκουν σε εχθρικές οικογένειες, ο θάνατος του Μερκούτιου από τον Τυβάλδο, η μη παραλαβή του γράμματος του Πατρός Λαυρεντίου, ο Ρωμαίος πεθαίνει λίγα λεπτά προτού ξυπνήσει η Ιουλιέτα. Όλα τα πιο πάνω δημιουργούν την αίσθηση της αναπόφευκτης μοίρας και οι θεατές το εισπράττουμε άμεσα.

Η ιστορία διαδραματίζεται μέσα σε τέσσερις μόνο μέρες και όλα τα γεγονότα τρέχουν με ραγδαία ταχύτητα. Ο Σαίξπηρ συμπυκνώνει τον χρόνο της ιστορίας σε τέσσερις μέρες προσδίδοντας στον έρωτα των δύο νέων ένταση και την αίσθηση του εύθραυστου και του επείγοντος.

Επιπλέον, οι ίδιοι ήρωες του έργου βιάζονται στις αποφάσεις τους σαν κάτι ανώτερο να τους οδηγεί: Ο Ρωμαίος ερωτεύεται κεραυνοβόλα την Ιουλιέτα, η οποία ζητά άμεσα γάμο, ο Καπουλέτος επείγεται να παντρέψει την κόρη του με τον Πάρι.

Ο χρόνος, λοιπόν, συνδέεται και με το θέμα της μοίρας: Τα γεγονότα ξεφεύγουν από τον έλεγχο των ηρώων – ειδικά αν λάβουμε υπόψη μια σειρά από ατυχίες και συμπτώσεις που τόσο πρόωρα συμβαίνουν και οδηγούν στο τραγικό τέλος.

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

Ταυτόχρονα, μέσα από την ευρηματικότητα και τη φρέσκια ματιά του, «φωτίζει» αυτή την παράξενη χώρα που κατοικούν ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, εστιάζοντας στην εναλλαγή ρυθμών και διαθέσεων αλλά και στην έντονη χρήση της μουσικής και της χορογραφημένης κίνησης. Ένα ζευγάρι επαναστατεί, πηγαίνοντας κόντρα στην παράδοση. Κι όλα μοιάζουν να βγαίνουν από ένα όνειρο που παίρνει την εκδίκησή του, θυμίζοντάς μας ότι όλοι κάποτε είμαστε παιδιά και μετά γινόμαστε μεγάλοι.

Σκηνοθετικό σημείωμα – υπόθεση

Ξημέρωμα στη Βερόνα. Μια πόλη πρώην όμορφη που έσφυζε από ζωή, τώρα κρατάει την ανάσα της υπό το βάρος μιας δυστοπικής έχθρας· ένα αυτοκίνητο εγκαταλελειμμένο, μέσα του καταφεύγει ελλείψει δάσους ο Ρωμαίος για να συναντηθεί με την ψυχή του· το δωμάτιο της Ιουλιέτας, φρούριο που αιωρείται απόρθητο, σκιά που πέφτει απειλητική σ’ όλη την πόλη· έφηβοι χωρίς χαρά, στριμωγμένοι ανάμεσα στα πρέπει και στο τι δεν είναι ανεκτό, επιδιώκουνε μόνο τη βία… Και ξαφνικά, έρωτας με την πρώτη ματιά. Ξαφνικά το όνομα δεν έχει σημασία. Ξαφνικά η αγάπη ένα λουλούδι που ανθίζει πεισματικά μέσα στο χάος. [Το χάος: δύο συμμορίες, δυο αντίπαλες οικογένειες, δύο συναισθήματα, το μίσος κι η αγάπη, χτυπιούνται μέχρι θανάτου.]

Μια κωμωδία καταστάσεων, ένα τρυφερό ρομάντζο, ένα τέλεια οργανωμένο πλάνο, όλα εξελίσσονται στην πιο μαύρη τραγωδία. Η αγάπη νίκησε, αλλά πια δεν έχει καμία σημασία…

Κωνσταντίνος Ρήγος

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

Στη σκηνή της Ε.Μ.Σ. σε μια φαντασμαγορική, έμπλεη χρωμάτων, χορού και μουσικής παράσταση, που ο χαρισματικός εικαστικός, χορογράφος, σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Ρήγος σχεδίασε και υλοποίησε με τη συνεπικουρία των υπολοίπων συντελεστών, βλέπουμε, αισθανόμαστε, κοινωνούμε οι θεατές τον έρωτα, ως κάτι που ξεπετάγεται ζωντανό μέσα από τον θάνατο και τολμά ν’ ανθίσει μέσα στην ασχήμια. Ο έρωτας, ως λύτρωση από έναν κόσμο καταδικασμένο να επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη. Ο έρωτας, ως η μοναδική αντίρροπη δύναμη στον παραλογισμό μιας αλλόκοτης, βίαιης, πνευματικά άνυδρης εποχής, που φαντάζει ανησυχητικά οικεία.

Από τη μία το ζωογόνο πάθος κι από την άλλη η στυγνή βία. Από τη μία η ποίηση, το φως, η αγάπη και από την άλλη η χυδαιότητα, το σκοτάδι, το μίσος. Η συγκλονιστική ερωτική ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, των δύο νέων από τη Βερόνα που τόλμησαν να αγαπηθούν παρά τη μοιραία έχθρα που χώριζε τις πανίσχυρες οικογένειές τους, βασίζεται σ’ ένα εκρηκτικό μίγμα αντιθέσεων. Τοποθετώντας τη σκηνική δράση σ’ έναν χώρο που ξεκινά ως τόπος αναψυχής και καταλήγει να γίνει ομαδικός τάφος, η σκηνοθεσία επιχειρεί να φωτίσει και τις δύο αυτές, αποκλίνουσες τροχιές στο έργο του Σαίξπηρ: από τη μία τη σήψη και τη φθορά μιας έκλυτης κοινωνίας που βουλιάζει, συμπαρασύροντας στον βούρκο καθετί αγνό και όμορφο, κι από τη δεύτερη, την ακατάσχετη ορμή του έρωτα που κινείται προς το φως.

Διαβάστε επίσης  Το ΚΘΒΕ διευρύνει τη συνεργασία του με Πολιτιστικούς Φορείς και Οργανισμούς

Σε μια περίοδο του ρευστού κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού πλαισίου που όλοι διανύουμε, δεν είναι καθόλου δύσκολο να διαβάσουμε την επικαιρότητα μέσα από το έργο του σημαντικότερου Βρετανού συγγραφέα. Ο Σαίξπηρ γράφει για όλους, επειδή αναφέρεται μεν σε μια εποχή με απαγορεύσεις, δεσμεύσεις και ταμπού, αλλά καταπιάνεται με αξίες διαχρονικές, εκφράζει τους βαθύτατους και ειλικρινείς ανθρώπινους προβληματισμούς που απασχολούν ανθρώπινες κοινωνίες, όπου γης, χωρίς χρονικούς προσδιορισμούς- περιορισμούς. Όπως γράφουν και μελετητές του: Ο Σαίξπηρ είναι για την παγκόσμια λογοτεχνία ένα πνεύμα που διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις.

«Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα κατασκευάζουν τον δικό τους τόπο —έναν τόπο ποίησης και φαντασίας— και προτάσσουν την αγάπη ως διαφυγή από ένα σύμπαν μίσους που ζει ανά τους αιώνες. Η λυρική τους συνάντηση φτιάχνει ένα καταφύγιο, το οποίο συντηρούν μέχρι τέλους. Ο έρωτας και η πνευματικότητά τους ως διαφυγή, ως άρνηση να ενταχθούν σε μια σαπισμένη κοινωνία που διοργανώνει με την ίδια ευκολία γιορτές, όργια και θανάτους» σημειώνει χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης.

ΚΘΒΕ

Η παράσταση αναδεικνύει τον αμείλικτα σκληρό κόσμο του Σαίξπηρ, καθρεφτίζοντας τις πιο δυστοπικές πτυχές της δικής μας πραγματικότητας. Ένα άτεγκτο κοινωνικό σύστημα που ορίζει όχι μόνο τη θέση μας αλλά και την ταυτότητά μας. Ένας άγριος κόσμος όπου η πατρική αγάπη είναι συνώνυμη της βίας. Έναν τόπος όπου ο θάνατος παίρνει όλο και περισσότερο ζωτικό χώρο, ενώ αυτός του έρωτα, μικραίνει.
Ο έρωτας του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας θα γεννηθεί σε μια μήτρα στείρα και αφιλόξενη, θα καταπνιγεί ως βέβηλη επανάσταση και θα πεθάνει πρόωρα, όχι όμως προτού ποτίσει ανεξίτηλα την ψυχή μας με την ακατανίκητη επιθυμία για αλλαγή.

Όπως στο αμερικάνικο μιούζικαλ «WestSideStory» (1961), που σχεδιάστηκε από τον Τζερόμ Ρόμπινς με μουσική του Λέοναρντ Μπερνστάιν και αναφερόντανε στη δεκαετία του 1950, έτσι και στο συγκεκριμένο μιούζικαλ, ο Κωνσταντίνος Ρήγος υμνεί τον έρωτα, σε έναν κόσμο που καθορίζεται από τις συμβάσεις, τους καταναγκασμούς, την εχθρότητα και το μίσος, αλλά ο έρωτας των δύο νέων ξεπροβάλει σαν επαναστατική πράξη, σαν μια πράξη που εμπεριέχει το απόλυτο και αναπόφευκτα θα οδηγηθεί στον θάνατο.

Γιατί πόσο εφικτό είναι να ενσωματωθεί το ιδανικό σε μια κοινωνία, αν προηγουμένως δεν φθαρεί ή δεν υποκύψει στα ανθρώπινα μέτρα;

ΚΘΒΕ

Μια σκυταλοδρομία υποκριτικής, ένα θεατρικό πάζλ από ποικίλες τέχνες: υποκριτική, χορός, εικαστικά, μουσική, φουτουρισμός, σουρεαλισμός, κι ένας αγώνας για να αποδοθεί στο ακέραιο η ουσία του έργου του Σαίξπηρ, είναι στο σύνολό της η παράσταση του ΚΘΒΕ που έχτισαν ο Κωνσταντίνος Ρήγος και οι συνεργάτες του.

Με όπλο την αθωότητα και την υψηλή σωματική τους ενέργεια οι ηθοποιοί και οι χορευτές ρίχνονται στην αρένα της σκηνής, ύστερα από πολλή δουλειά, για να ανακαλύψουν από την αρχή τον πιο βαθύ, τον πιο παράλογο, τον πιο ακραίο, τον πιο θνησιγενή, τον πιο ποιητικά γελοίο έρωτα όλων των εποχών, σχίζοντας το παραπέτασμα που όρθωσαν με μίσος οι δυο αντίπαλες οικογένειές τους, σ΄ ένα έργο ρομαντικό μεν, σκληρό δε.

Η ειρωνεία, το χιούμορ, το δράμα είναι όλα στην κόκκινη γραμμή, κι αυτό είναι ένα στοιχείο του έργου που απασχόλησε τον σκηνοθέτη, διότι μέσα απ’ αυτό δικαιολογείται και όλη η ιστορία του ανεκπλήρωτο έρωτα δυο νέων. Ο Κωστής Καπελίδης (Ρωμαίος) και η Παρασκευή Δουρουκλάκη (Ιουλιέτα) συγκινούν το κοινό με την ευαισθησία τους, την ενέργειά τους, την προσέγγισή των βασικών ηρώων με αφοπλιστική αθωότητα, την εμφανή χημεία τους, τη σκηνική τους εξαιρετική παρουσία, την υπέροχη φωνή τους. Αξιέπαινος όλος ο θίασος των ηθοποιών και χορευτών για τις ερμηνείες τους, τη ζωτικότητά τους, την πειθαρχία τους στη σκηνοθετική γραμμή, την απόδοσή τους στις απαιτητικές σκηνές, την άριστη συνεργασία τους.

Η συνθήκη που επέλεξε ο Κωνσταντίνος Ρήγος είναι ένα άχρονο σήμερα, ένα αρνητικό περιβάλλον. Από τη μία πλευρά της σκηνής υπάρχει ένα εγκαταλειμμένο αυτοκίνητο, που έχει πνιγεί στη βλάστηση, σαν να εγκαταλείφθηκε στο Τσερνόμπιλ, και συμβολίζει την ύπαιθρο, τον δρόμο, το δάσος, και από την άλλη, στήθηκε μια σκαλωσιά (σκηνικά του ιδίου του σκηνοθέτη με τη συμβολή της Μαίρης Τσαγκάρη),να στηρίζει το διαλυμένο σπίτι της οικογένειας των Καπουλέτων, με την πρόσοψη στο δωμάτιο της Ιουλιέτας και το μπαλκόνι του, για την αναπαράσταση των ρομαντικών σκηνών.

ΚΘΒΕ

Ο τρόπος και η ακρότητα στις ερμηνείες του ανσάμπλ των καλλιτεχνών που δρα στη σκηνή, είναι η άποψη της παράστασης. Τσακώνονται, ειρωνεύονται, κλαίνε, γελάνε, κάνουν έρωτα, ζουν, πεθαίνουν. Παράλληλα, κρατείται αμιγώς η αφήγηση του έργου στη μετάφραση του ποιητή Διονύση Καψάλη, που λειτουργεί καταλυτικά και φέρνει το έργο στο σήμερα, αλλά δεν ακυρώνει την ποιητικότητα του Σαίξπηρ.

Η παράσταση διαθέτει πολλές αρετές: Εξαιρετικές ερμηνείες από τον πολυπληθή θίασο, εντυπωσιακές χορογραφίες και τολμηρή σκηνοθεσία από τον Κωνσταντίνου Ρήγο στο κείμενο που μετέφρασε ποιητικά ο διακεκριμένος μεταφραστής και το επεξεργάστηκε δραματουργικά η Έρι Κύργια, κοστούμια εποχής και σύγχρονα που υπογράφει η Διδώ Γκόγκου, μουσική του Γιάννη Τσεμπερλίδη που γεμίζει τη δράση , φαντασμαγορικούς φωτισμούς από τον Χρήστο Τζιόγκα.

Όλες οι συνιστώσες δίνουν ένα εξαιρετικό υλικό για τη δημιουργία θεάματος άκρως ενδιαφέροντος, έτσι ώστε να συντελείται στην αίθουσα της Ε.Μ.Σ. μια μέθεξη (ψυχική συνάντηση, επαφή, επικοινωνία, ανάμεσα στον αισθητό κόσμο και τον κόσμο των ιδεών), εφόσον δε χάνεται ούτε η μαγεία των «όγκων» ούτε η μαγεία της παραμυθένιας αφήγησης.

ΚΘΒΕ

Στην «υπόκλιση» το κοινό καταχειροκρότησε τον Κωνσταντίνο Ρήγο για την προσέγγισή του στο έργο και τους συντελεστές της παραγωγής για τη μοναδική σκηνική ατμόσφαιρα,

«Ρωμαίος και Ιουλιέτα» από το ΚΘΒΕ σε μια φρέσκια παράσταση που τη χαρακτηρίζουμε ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά, πολύ σημαντική. Καθόλου αδικαιολόγητα!

Συντελεστές

Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης
Σκηνοθεσία – Χορογραφία – Σκηνογραφία: Κωνσταντίνος Ρήγος
Δραματουργική επεξεργασία: ΈριΚύργια
Συνεργάτιδα Σκηνογράφος – Αρχιτέκτονας: Μαίρη Τσαγκάρη
Ενδυματολόγος: Διδώ Γκόγκου
Μουσική: Γιάννης Τσεμπερλίδης
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Βοηθοί σκηνοθέτη: Άγγελος Παναγόπουλος, Γιάννης Τσεμπερλίδης
Βοηθός χορογράφου: Αναστασία Κελέση
Οργάνωση παραγωγής: Μαρίνα Χατζηϊωάννου

*Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου (στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης): Αναστασία Μαρκέλλα Νεαμονίτη

Παίζουν (με αλφαβητική σειρά):
Λίλη Αδρασκέλα (Πέτρος, Υπηρέτης), Ιορδάνης Αϊβάζογλου (Καπουλέτος), Νεφέλη Ανθοπούλου (Κυρία Καπουλέτου), Γιάννης Γκρέζιος (Τυβάλδος), Παρασκευή Δουρουκλάκη (Ιουλιέτα), Αλέξανδρος Ζαφειριάδης (Μονταίγος), Κωστής Καπελλίδης (Ρωμαίος), Νίκος Κουσούλης (Μερκούτιος, Πατήρ Ιωάννης), Εύη Κουταλιανού (Αβραάμ, Αντώνης), Τίτος Μακρυγιάννης (Σαμψών, Φρουρός), Μάρα Μαλγαρινού (Κυρία Μονταίγου), Φαμπρίτσιο Μούτσο (Μπενβόλιο, Ακόλουθος Πάρι), Βασίλης Μπεζίρης (Γρηγόρης, Βαλτάσαρ), ΜπέττυΝικολέση (Νένα), Ορέστης Παλιαδέλης (Πατήρ Λαυρέντιος), Γιάννης Τσεμπερλίδης (Έσκαλος), Γιάννης Χαρίσης (Φαρμακοποιός), Στέλιος Χρυσαφίδης (Πάρις)

Φιγκυράν: Παναγιώτης Βασιλακάκης, Αρίστη Γεροντίδου, Αντώνης Γκλαβάς, Κοσμάς Καλαϊτσίδης, Ρέα Καραδέδου Ισούα, Θωμαή Κρεμλίδου, Κλειώ Λάγιου, Γεώργιος Μάρκος, Αγάπη Ουζούνη, Μιχαήλ – Άγγελος Χωρινός

Κατάλληλο για άτομα άνω των 16 ετών.