Μακραίωνη ιστορία, γεγονότα που στιγμάτισαν την πόλη, χριστιανική παράδοση, κρύπτες και κρυμμένα μυστικά και ένας τόπος μαρτυρίου για έναν Αγιο, τον Αγιο Δημήτριο, τον πολιούχο της Θεσσαλονίκης.
Ο Αγιος Δημήτριος και ο Ιερός Ναός, που χτίσθηκε προς τιμήν του στα μέσα του 5ου αιώνα (413), πάνω στον τόπο του μαρτυρίου του Αγίου, αποτελεί σύμβολο και τοπόσημο για τη Θεσσαλονίκη, που καμαρώνει για το σπουδαίο Μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCΟ.
Επιβλητικός, πανέμορφος και με πολλούς σπάνιους θησαυρούς, στέκει εδώ και αιώνες σ’ αυτό το σημείο για να διηγηθεί τη συγκλονιστική ιστορία του, στους πιστούς αλλά και σε όλους τους επισκέπτες του, ανεξαρτήτου θρησκείας, από κάθε σημείο της γης.
Το Thes.gr σας παρουσιάζει τον Αγιο Δημήτριο στη Θεσσαλονίκη με εικόνες από το εσωτερικό και το εξωτερικό του Ιερού Ναού.
Δείτε το αρχιτεκτονικό στολίδι πώς φαίνεται και ξεχωρίζει από ψηλά, τον περιβάλλοντα χώρο του και την περιοχή που βρίσκεται.
Αγιος Δημήτριος: 10 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε
1. Γνωρίζετε πως η παλαιοχριστιανική βασιλική κτίσθηκε στον χώρο, όπου κατά τη ρωμαϊκή περίοδο υπήρχε συγκρότημα δημοσίων λουτρών; Σύμφωνα με την παράδοση στις θέρμες αυτές φυλακίστηκε και μαρτύρησε με λογχισμό ο Αγιος Δημήτριος, ο οποίος θεωρήθηκε από τη ρωμαϊκή διοίκηση υπεύθυνος για την ήττα του παλαιστή Λυαίου από το μαθητή του Δημητρίου, Νέστορα.
2. Αρχικά, στο σημείο αυτό, μετά το Διάταγμα του Μεδιολάνου περί ανεξιθρησκίας το έτος 313, κτίσθηκε πάνω από τον τάφο του Αγίου ένας μικρός ναός («οικίσκος»). Σύντομα πιστοί από όλα τα μέρη του κράτους κατέφθαναν για να προσευχηθούν στον τάφο του και να θεραπευθούν από βαριές ασθένειες. Μεταξύ των προσκυνητών ήταν και ο έπαρχος του Ιλλυρικού Λεόντιος, ο οποίος αφού θεραπεύθηκε και από ευγνωμοσύνη προς τον Αγιο Δημήτριο έκτισε στη θέση του «οικίσκου» στα μέσα του 5ου αιώνα (413) μεγάλη τρίκλιτη βασιλική.
3. Ο πολύπαθος Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου, στην πορεία του χρόνου υπέστη πολλές καταστροφές, κατάφερε όμως να αντέξει και σήμερα λειτουργεί κανονικά και αποτελεί ως μνημείο τέχνης ένα από τα πλέον υπέροχα χριστιανικά μνημεία. Τον 7ο αιώνα (μεταξύ 629 και 639) μεγάλο μέρος του καταστράφηκε από πυρκαγιά.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 (5 και 6 Αυγούστου), η οποία μετέβαλε σχεδόν σε ερείπια τον ιστορικό Ναό. Οι αναστηλωτικές εργασίες που τον αποκατέστησαν στην αρχική του μορφή διήρκησαν έως το 1948. Ενδιάμεσα, υπέστη πολλές καταστροφές και λεηλασίες κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Σαρακηνούς το 904 και από τους Νορμανδούς το 1118.
4. Το 1492-93 ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί με το όνομα Κασιμιέ Τζαμί. Τότε η λατρεία του Αγίου άλλαξε τόπο. Ενας παραθαλάσσιος ναός, μία ξυλόγλυπτη τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε στα τέλη του 13ου-αρχές 14ου αιώνα στη θέση της σημερινής Μητρόπολης, τιμήθηκε στο όνομα του Αγίου Δημητρίου.
Μεταφέρθηκαν εκεί η περίφημη εικόνα του Αγίου (είχε ζωγραφιστεί όσο ζούσε) και πολλά κειμήλια. Ο ναός εκείνος κάηκε το 1890. Επί Βαλή Δεούφ Πασά έγιναν επισκευές στο ναό του Αγίου Δημητρίου και τότε αποκαλύφθηκαν τα μωσαϊκά του. Αποδόθηκε ξανά στη χριστιανική λατρεία το 1912.
5. Δίπλα από τον δεξιό πεσσό του ιερού βήματος θα βρείτε την είσοδο που οδηγεί στην υπόγεια κρύπτη. Σύμφωνα με την παράδοση εκεί φυλακίσθηκε, μαρτύρησε και τάφηκε ο Αγιος Δημήτριος το 303 μ. Χ. Η αρχαία Κρύπτη χρονολογείται πριν από την κατασκευή του Ναού. Πρόκειται για το ανατολικό τμήμα του μεγάλου ρωμαϊκού λουτρού που βρισκόταν κοντά στην αγορά και το στάδιο για την εξυπηρέτηση των αθλητών.
Η Κρύπτη παρέμενε χαμένη και άγνωστη για αρκετούς αιώνες ώσπου η καταστροφική για την πόλη φωτιά του 1917 έφερε στο φως ένα τμήμα της. Οι κατακόμβες αναδείχθηκαν μετά από εκτεταμένες εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης ενώ άνοιξε τις πύλες της στο κοινό με την μορφή εκθέσεως – μουσείου το 1988.
6. Σήμερα κάτω από το ιερό βήμα βρίσκεται ο κεντρικός χώρος της κρύπτης, η οποία και αποτελεί λατρευτικό χώρο, με κέντρο το Ναΰδριο που υπάρχει αριστερά καθώς κατεβαίνουμε και που πιθανότατα είναι και ο τόπος όπου ακριβώς μαρτύρησε ο Αγιος.
Ο μικρός «οικίσκος» με τη διάτρητη κόγχη χτίστηκε στο χώρο του μαρτυρίου του Αγίου ενώ ο τάφος του βρισκόταν αρχικά κάτω από την Αγία Τράπεζα στο Ιερό Βήμα. Η γειτονική ημικυκλική δεξαμενή αγιάσματος με τις μαρμάρινες κολόνες, ήταν το κέντρο της μυροβλησίας του Αγίου Δημητρίου, εξ ου και Μυροβλήτης.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο χώρος ήταν υπό τον έλεγχο των Τούρκων και όσοι Χριστιανοί πήγαιναν να προσκυνήσουν πλήρωναν πάντοτε για να τούς επιτραπεί η προσκύνηση. Στην κρύπτη λειτουργεί μουσειακή έκθεση με δείγματα τέχνης από τη γλυπτική διακόσμηση του ναού κατά τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του. Εκτίθενται τμήματα του μαρμάρινου κιβωρίου που περιέκλειε τη λάρνακα του Αγίου Δημητρίου, θωράκια του 6ου-7ου αιώνα, σχέδια, πολλές φωτογραφίες του ναού, σκεύη και άλλα.
7. Μπροστά στον αριστερό πεσσό του Ιερού Βήματος βρίσκεται το φρέαρ του Αγιάσματος. Το φρέαρ αυτό αποτέλεσε τον πρώτο τάφο του Αγίου Δημητρίου, διότι μέσα σ’ αυτό ερρίφθη το σώμα του Αγίου μετά τον λογχισμό του, από τους μαθητές του, για να μην καταστραφεί και εξαφανιστεί από τους ειδωλολάτρες. Αργότερα διαμορφώθηκε κατάλληλα με μεταγενέστερο μαρμάρινο κιβώριο.
Ανά τους αιώνες αναβλύζει συνεχώς αγίασμα, το οποίο αρχικά μεταφερόταν με σωλήνες – αγωγούς στις κόγχες της Κρύπτης, σε ειδικές μαρμάρινες λεκάνες, μέχρι της εμφανίσεως του μύρου. Σήμερα το αγίασμα διοχετεύεται σε ειδική μαρμάρινη κρήνη (βρύση) που υπάρχει αριστερά του φρέατος, για ευλογία και αγιασμό των ευλαβών προσκυνητών.
8. Το σημαντικότερο, πολυτιμότερο και ιερότερο σημείο του προσκυνήματος στον Ιερό Ναό αποτελεί το σύγχρονο κιβώριο, όπου φυλάσσετε η περικαλλής αργυρά λάρνακα με τα Χαριτόβρυτα λείψανα του Αγίου Δημητρίου. Η μαρμάρινη γλυπτή κατασκευή σε μικρογραφία ναού, που βρίσκεται στο βόρειο κλίτος του ναού κατασκευάστηκε από τον γλυπτικό οίκο Φιλιππότη της Τήνου, με βάση τα σχέδια από σωζόμενα μαρμάρινα τμήματα του παλιού κιβωρίου που φυλάσσονται στην κρύπτη του ναού.
Το σκήνωμα (το λείψανο) του Αγίου Δημητρίου κατά τη βυζαντινή περίοδο φυλασσόταν σε εξαγωνική αργυρή θήκη τοποθετημένη μέσα σε ναόσχημο μαρμάρινο κιβώριο, που υψωνόταν στο μεσαίο κλίτος της εκκλησίας.
Τα λείψανα του Αγίου αφαίρεσαν οι Νορμανδοί κατά την άλωση της πόλης το 1185 και εντοπίστηκαν τελικά στο μοναστήρι του Σαν Λορέντζο ιν Κάμπο στη Βόρεια Ιταλία, απ’ όπου η κάρα και μέρος των λειψάνων του επιστράφηκαν το 1978 στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.
9. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου είναι πεντάκλιτη βασιλική του «ελληνιστικού τύπου. Διαθέτει εγκάρσιο κλίτος και πλούσιο ζωγραφικό και μαρμάρινο διάκοσμο με περίτεχνα κιονόκρανα. Δυστυχώς από την πυρκαγιά του 1917 διασώθηκαν μόνο έντεκα ψηφιδωτά, από τον 5ο ως τον 9ο αιώνα.
Βρίσκονται στην ανατολική όψη του τοίχου που χωρίζει το νάρθηκα από τον κυρίως ναό και στους δύο μεγάλους πεσσούς του ιερού βήματος. Απ’ αυτά ξεχωρίζει αυτό που απεικονίζει τον ίδιο τον Αγιο με δύο μικρά παιδιά και ένα άλλο, που απεικονίζει τον Αγιο ανάμεσα στον επίσκοπο και στον έπαρχο, οι οποίοι ανακαίνισαν το ναό τον 7ο αιώνα.
10. Η σημαντικότερη και παλαιότερη αγιογραφία του Αγίου βρίσκεται στο νότιο τοίχο του ναού και είναι κατεστραμμένη από μεγάλο τοξωτό άνοιγμα. Στο αριστερό της τμήμα εικονίζεται ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έφιππος με στρατιωτική ακολουθία (685-695 και 705-711). Η τοιχογραφία αυτή ιστορικού περιεχομένου είναι του 8ου αιώνα.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: agdimitriosthes.gr, wikipedia.org
