της Φαίδρας Φουντουλάκη
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή».
Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή. Ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός. Κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν:
«Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάνουμε την ύλη ζωή. Κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία».
Μ’ αυτή τη ρήση του μεγάλου υπαρξιστή, διανοητή, φιλόσοφου Ν.Καζαντζάκη υποδέχτηκαν σε ένα κατάμεστο θέατρο του δήμου Συκεών-Νεαπόλεως τους δημότες με τη παράσταση του Κρατικού θεάτρου βορείου Ελλάδας “Ασκητική” με ελεύθερη είσοδο μια καθ’όλα αγαστή συμφωνία μεταξύ του δημάρχου κ. Δαινηλίδη και του κ.Αναστασάκη διευθυντή του ΚΘΒΕ.
Ο αγώνας του ανθρώπου, η καθημερινή πάλη του νου και της καρδιάς κι ο διχασμός που προκύπτει από το γεγονός ότι είμαστε φτιαγμένοι από ύλη και πνεύμα. «Υποτάζω την ύλη την αναγκάζω να γίνει καλός αγωγός του μυαλού μου» σε αντίθεση με το : «Όλα τούτα είναι παιχνίδι σκληρό και μάταιο, δίχως αρετή, δίχως τέλος, δίχως νόημα».
«Και τα δυο αντίδρομα ρέματα είναι άγια.
Χρέος μας λοιπόν να συλλάβουμε τ΄ όραμα που χωράει κι εναρμονίζει τις δυο τεράστιες τούτες άναρχες, ακατάλυτες Ορμές· και με τ΄ όραμα τούτο να ρυθμίσουμε το στοχασμό μας και την πράξη».
Ο αγώνας της ζωής και οι μάχες που δίνει ο άνθρωπος για να αντιμετωπίσει τη φθορά είναι κάποια από τα στοιχεία που αναδεικνύονται στη θεατρική μεταφορά του φιλοσοφικού κειμένου.
Η Ασκητική είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Και ο Νίκος Καζαντζάκης είναι η Ασκητική «το κατά Καζαντζάκην ευαγγέλιο». Πάνω σ’ αυτό το δοκίμιο έχουν στοχαστεί και έχουν αναπτυχθεί πρόσφατες γενεές συγγραφέων, φιλοσόφων και καλλιτεχνών. Θεωρείται ως εφάμιλλο του “Τάδε έφη Ζαρατούστρα” του Φ.Νίτσε.
Άρχισε να τη γράφει στη Βιέννη το 1922 και την τελείωσε στο Βερολίνο το 1923. Όπως συνήθιζε στα έργα του, της επέφερε αλλαγές (διορθώσεις, ανακατατάξεις), με αποκορύφωση την προσθήκη τού &τελευταίου& κεφαλαίου της, με τίτλο “Η Σιγή” το 1929:
«Πρόσθεσα ένα μικρό κεφάλαιο: «Σιγή» & μπόμπα που ανατινάζει όλη την Ασκητική. Μα σε λίγων ανθρώπων την καρδιά θα εκραγεί».
Η έκδοση της Ασκητικής το 1927 στην Αθήνα προκάλεσε μεγάλο σάλο. Ο συγγραφέας ένιωσε πως λίγοι την κατάλαβαν.
Στα τέλη τού έτους έγραψε στην Ελένη ότι η Ασκητική είναι «η πιο σπαραχτική αιματηρή Κραυγή τής ζωής του» και ότι «όλο το έργο του είναι σχόλιο στην Κραυγή αυτή. Τώρα οι άνθρωποι καταλαβαίνουν μονάχα την ποιητική φόρμα. Μα μέσα στις παρομοίωσες αυτές και στις λυρικές φράσεις αναπηδά φλογερή, πάνοπλη, πέρα από απελπισία κι ελπίδα, η μελλούμενη όψη τού Θεού».
Η Ασκητική αποτελεί τη βιοθεωρεία της ζωής του, βιομένη ενόραση του, συμπυκνώνει το πυρήνα της φιλοσοφίας του μας προσφέρει το κλειδί για ολάκερο το έργο του μέσω αυτής αναγνωρίζουμε τη παθιασμένη του ματιά τη προσπάθεια του να σώσει “το θεό που κιντυνεύει, το θεό που πνίγεται».
Διακρίνουμε μια διαρκή πορεία προς την Ελευθερία προς μια αβέβαιη Σωτηρία ως Κραυγή του υλικού ανθρώπου που τον ταλανίζει η πνευματική του υπόσταση. Του ανθρώπου που δε χωρά πουθενά!
«Δε δέχουμαι τα σύνορα, δε με χωρούν τα φαινόμενα, πνίγουμαι!» Από τη μια βάζει το νου να αναγνωρίσει τα σύνορα του ανθρώπου και από την άλλη τη καρδιά να φωνάζει «ΟΧΙ, σύνορα δεν υπάρχουν! Να σπας τα σύνορα! Να αρνιέσαι ότι θωρούν τα μάτια σου!
Να πεθαίνεις και να λες θάνατος δεν υπάρχει!»
Προτρέπει «Αγάπα τον κίντυνο. Τι είναι πιο δύσκολο Αυτό θέλω!»
Μιλάει για το Θεό: «Δεν είναι μονάχα ο πόνος η ουσία του Θεού μας, μήτε η ελπίδα στη μελλούμενη ζωή… Κάθε θρησκεία, υψώνοντας σε λατρεία μια από τις αρχέγονες όψες τούτου του Θεού, στενεύει τη καρδιά κ το νου μας. Η ουσία του Θεού μας είναι ο αγώνας».
Πάνω σ’αυτό βασίστηκε η ενορχηστρωμένη έχθρα του κλήρου για να τον αποκηρύξει-αφορίσει ως άθεο. «Οχι ο Θεός θα μας σώσει. Εμείς θα σώσουμε το Θεό μετουσιώνοντας την ύλη σε πνέμα».
Παρακινεί «Αγάπα το Θεό γιατί είσαι εσύ… αγάπα τα ζώα τα φυτά γιατί ήσουν εσύ… αγάπα το σώμα σου γιατί με αυτό μπορείς να πνεματώσεις την ύλη».
Καταλήγει: «Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιεσαι κάθε μ
έρα.
Ν’ αρνιεσαι ότι έχεις κάθε μέρα. Η ανώτατη αρετή δεν είναι να’σαι Ελεύθερος, παρά να μάχεσαι για Ελευτερία.
Μην καταδέχεσαι να ρωτάς : Θα νικήσουμε Θα νικηθούμε ΠΟΛΕΜΑ!
Ο αγώνας χωρίς ανάπαυλα προς την Ελευθερία προς τη σωτηρία κ την πνευματική άσκηση δεν έχει τέλος κ αυτή είναι η διαθήκη του Ν.Καζαντζάκη προς της επερχόμενες γενιές. Τι κρίμα που όπως είπε στο πρόλογο ο αντιδήμαρχος του δήμου που στο ανοιχτό κάλεσμα στα σχολεία δεν υπήρξε ανάλογη ανταπόκριση από τα νέα παιδιά.
Η παράσταση ήταν εξαιρετική οι έξι ηθοποιοί που μας κοινώνησαν το κείμενο ήταν τόσο όσο έπρεπε λιτοί, απέριττοι, χωρίς μελοδραματισμούς κατάφεραν να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού μέχρι και το τέλος. Η επιλογή φυσικών ήχων και υλικών παρέπεμπε σε αρχέγονες και αρχέτυπες γνώριμες για τον φυσικό άνθρωπο συνδέσεις. Ηταν μια μαγική παράσταση!
Συντελεστές:
Συγγραφέας: Καζαντζάκης, Νίκος
Σκηνοθετική επιμέλεια: Κουτσουρέλης, Ανδρέας
Επιμέλεια σκηνογραφίας-κοστουμιών: Μυλωνά, Μαρία
Βοηθός σκηνοθέτη: Βούτος, Στάθης
Οργάνωση παραγωγής: Λαμπροπούλου, Ναταλία
Ηθοποιοί:
Βούτος Στάθης
Κουτσουρέλης Ανδρέας
Μαστρογιαννίδης Χρήστος
Νικολάου Νίκος
ΠαλαιοχωρίτηςΔημήτρης
Ίτσιος Κώστας
