Στο τρίτο κατά σειρά αλλά και πιο πρόσφατο έργο του διεισδυτικού Ιβάν Βιριπάγεφ «Απόρρητο, (New Constructive Ethics)», που ανέβηκε φέτος σε ελληνική σκηνή, μετά το «Οξυγόνο» (Στέγη) και το «Συνέδριο» για το (Θέατρο Πορεία), ο Ρώσος συγγραφέας, που διώκεται από την πατρίδα του και πολιτογραφήθηκε Πολωνός, καταφέρνει να ανατρέψει τους εφησυχασμούς μας με την πυξίδα του να δείχνει σταθερά προς την ελευθερία του ανθρώπου.
Κριτική: Παύλος Λεμοντζής
Αυτή τη φορά αντιπαραβάλλει την αφρόκρεμα της επιστημονικής κοινότητας, μια ψυχοθεραπεύτρια (την υποδύεται η Ταμίλα Κουλίεβα που υπογράφει και τη σκηνοθεσία), έναν νευροεπιστήμονα (Χρήστο Στέργιογλου) και μία βιολόγο (Μαρία Κιμούλη), με την Τεχνητή Νοημοσύνη, στην οποία, επί σκηνής, δανείζουν τη βιντεοσκοπημένη μορφή και φωνή τους δύο πασίγνωστοι τηλεοπτικοί δημοσιογράφοι, η Έλλη Στάη και ο Παύλος Τσίμας.
Θα τολμούσες να εξομολογηθείς τις πιο προσωπικές σου αλήθειες σε αυτούς που αγαπάς; Μέχρι πού αντέχεις να δοκιμάσεις τα όρια της αποδοχής τους;
Και αλήθεια, σε ποιο σημείο σπάει η κλωστή που κρατάει την ισορροπία ανάμεσα στην εικόνα που θέλεις να έχεις και τις πιο μύχιες πτυχές σου που συνθέτουν αυτό που πραγματικά είσαι;
Ένα σύγχρονο έργο με δονούμενο κοινωνικό λόγο που δίνει στις λέξεις την ορμή της αλήθειας.
Ένας καίριος, ισχυρός αναστοχασμός για τη σχέση μας με τον θάνατο. Μια πρόκληση για να αποδεχτούμε την ευαλωτότητα και την απώλεια, ως ουσιαστικά κι εμπλουτιστικά στοιχεία της ζωής.
Παράσταση – masterclass με θέματα όπως: οι Ανθρώπινες Σχέσεις και η Επικοινωνία, η Αλήθεια και η Ελευθερία, η Θεότητα και ο Άνθρωπος, η Ζωή και η Ελευθερία, η Αγάπη και ο Έρωτας, η Καταλυτική ανθρώπινη επίδραση στην κλιματική αλλαγή, αλλά και ο Θάνατος και η μετέπειτα Πορεία του Ανθρώπου, όπως κι ο πανανθρώπινος ρόλος της Θρησκείας, τα αίτια της σημερινής Οικονομικής Κρίσης, η Απόλαυση της καθημερινότητας, το ιατρικό λειτούργημα και, κυρίως, η στάση του ανθρώπου μπροστά στο ατομικό συμφέρον.
Μεταφερόμαστε στο 2028.
Τρεις επιστήμονες, παίρνουν μέρος σε μια κλειστή έρευνα, η οποία με τη συμβολή της φερεγγυότητας της Τεχνητής Νοημοσύνης, διερευνά τα πιο φλέγοντα ερωτήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα.
Μέσα από τις απαντήσεις που καλούνται να δώσουν, σε μορφή ατομικών συνεντεύξεων, έρχονται αντιμέτωποι με συνεχείς εσωτερικές συγκρούσεις ανάμεσα σε όσα πιστεύουν και σε όσα αντέχουν να δηλώσουν.
Οι θεατές, σε ρόλο παντογνώστη αφηγητή, μαθαίνουν τις αδήλωτες πτυχές της ζωής και της προσωπικότητάς τους και, χωρίς να το επιδιώκουν, γίνονται οι εξομολογητές της πιο κρυφής αλήθειας τους.
Μιας αλήθειας, που εάν της έδιναν χώρο, θα ήταν πραγματικά ελεύθεροι.
Σε αυτή τη μικρή χρονική μετατόπιση το μέλλον γίνεται ο καθρέπτης του παρόντος και αυτό που μοιάζει μακρινό, αποδεικνύεται, τελικά, τόσο εγγύς και προβλέψιμο.
Η Ταμίλλα Κουλίεβα αναφέρει σχετικά με την παράσταση:
«Ο διεισδυτικός λόγος του Vyrypaev και η «τόλμη» του να βάζει τον άνθρωπο να διεκδικεί την ελευθερία του, ακόμη και εν αγνοία του, σχεδόν υποσυνείδητα, παρακινεί τη βαθύτερη ανάγκη μου να εξερευνήσω θεατρικά τις αξίες που δίνουν καύσιμο στη μηχανή αυτού του κόσμου.
Στο έργο «Απόρρητο (New Constructive Ethics)», η αλήθεια, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η σεξουαλική απελευθέρωση, η κλιματική αλλαγή, η αναγνώριση νέων κοινωνικών προτύπων, ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης γίνονται τα αντικείμενα μιας συνεχόμενης σκηνικής διερεύνησης που ξεκινά από το πρώτο δευτερόλεπτο και δεν τελειώνει ποτέ, παρά μόνο αναζητά τους τρόπους να αποδώσει – με δικαιοσύνη σε κάθε πρωταγωνιστή – το μερίδιο της ευθύνης του.»
Μία παράσταση που σπάει το Απόρρητο μπροστά στα μάτια των θεατών, αναζητώντας το δρόμο προς την ελευθερία του ανθρώπου.
Η Honora Bfasa, ακτιβίστρια από την Κένυα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνη είχε δηλώσει ότι: «Ο άνθρωπος δε γεννιέται πολίτης της χώρας του, εκπρόσωπος μιας εθνικής κουλτούρας ούτε καν ομιλητής μιας συγκεκριμένης γλώσσας. Πάνω απ’ όλα ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος».
Οι επιστήμονες, μαθαίνουμε, παίρνουν μέρος έναντι αδρής αμοιβής σε μια έρευνα, όπου τις ερωτήσεις θέτουν τα ρομπότ της Τεχνητής Νοημοσύνης με την ανθρώπινη μορφή.
Τις οθόνες, όπου εμφανίζονται τα ρομπότ, περιβάλλει ένας τοίχος που θυμίζει θραύσματα από καθρέφτη: αντανακλά το άτομο που κάθε φορά παίρνει θέση στη σχεδόν γυμνή σκηνή (Γιώργος Γαβαλάς), τη σκόπιμα υποφωτισμένη (Ελευθερία Ντεκώ), μόνο για να απαντήσει στις ερωτήσεις τους.
Η αντανάκλαση του ομιλούντος, ο άνθρωπος και η οθόνη με τα ρομπότ Τεχνητής Νοημοσύνης στα μάτια και στο μυαλό του κοινού, που βυθίζεται σε στοχασμούς, σε αναλύσεις και προβληματισμούς, ερευνά το «δια ταύτα» της παράστασης: ένα διάλειμμα από το ορθολογικό, το σχετικά σταθερό, από τις εδραιωμένες αντιλήψεις ταυτότητας, προκειμένου να δοκιμαστούν τα όρια της ανθρώπινης επιθυμίας και να εντοπιστούν οι «αυθεντικές » αντιλήψεις του εαυτού.
Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι πρόκειται για ένα πείραμα αφύπνισης κοιμισμένων συνειδήσεων, που οδηγεί στην αυτοψυχανάλυση και στη δυνατότητα μιας μακροβιώσιμης πνευματικής διαύγειας, αλλά και για ένα δυνατό ράπισμα στα ολοκληρωτικά καθεστώτα – ακόμα και στα θρησκευτικά δόγματα – που χειραγωγούν ανθρώπινες μάζες προς μια κατεύθυνση, με την τιμωρία ως δαμόκλεια σπάθη στην οποιαδήποτε παρέκκλιση από τη γραμμή του χειραγωγού.
H σύγκρουση στη μετάφραση και δραματουργία της Βεατρίκης Ψυχάρη, βασίζεται στη διαμάχη όχι μεταξύ χαρακτήρων, αλλά μεταξύ λόγων: η επικοινωνία οικοδομείται όχι μόνο μεταξύ των ρόλων και τεχνητού όντος στη σκηνή, αλλά και μεταξύ του συγγραφέα και του κοινού.
Στην παράσταση της Ταμίλλα Κουλίεβα, οι επί του παρόντος σχετικοί λόγοι της «Νέας εποικοδομητικής ηθικής» αποδομούνται, επειδή η αλήθεια θρυμματίζεται κι εμφανίζεται αυτό που ο ερωτηθείς θέλει να απαντήσει και όχι αυτό που πραγματικά πιστεύει ή βίωσε.
Το κοινό καθίσταται μάρτυρας αυτήκοος και αυτόπτης μιας διελκυστίνδας, που σχηματίζεται τόσο από την αντίφαση μεταξύ των λόγων, όσο και από τη επίγνωση του θεατή για τις συνθήκες – εκτός σκηνής – της ζωής των ανθρώπων που εξετάζονται, βιώματα που δεν απέχουν και πολύ, από τα δικά του. Ουσιαστικά, ο θεατής αισθάνεται να είναι ο άνθρωπος που ερωτάται. Ενδόμυχα ζυγιάζει τις ερωτήσεις και απαντά σιωπηρά, κατά το δοκούν.
Οι τρεις ηθοποιοί (οι σπουδαίοι Ταμίλλα Κουλίεβα, Χρήστος Στέργιογλου και η σταθερά ανερχόμενη Μαριάννα Κιμούλη) απέχουν από την συμβατική υποκριτική μίμηση και λειτουργούν σε ένα πραγματικό επίπεδο, δια μέσου καινοτόμου χρήσης λόγου , ώστε να προκληθεί ένας μεταφυσικός στοχασμός. Άλλωστε, ο συγγραφέας έχει εμμονή με την πρόκληση συναισθήματος, μέσω της λέξης. Σε όλα τα έργα του. Θεατρικά και κινηματογραφικά. Ο Ιβάν Βιριπάγεφ είναι πασίγνωστος βουδιστής και στη δραματουργία του οι αρχές Βουδισμού είναι σπαρμένες με διαφωτιστικούς τρόπους. Ασφαλώς, οι μυημένοι θεατές, το αντιλαμβάνονται στο έπακρον.
Και οι τρείς ερωτώμενοι συνδέονται με κάποιον τρόπο και οι τρείς ηθοποιοί συνταράσσουν την αίθουσα με τη στάση τους και οι τρεις στοιχειοθετούν μια περφόρμανς – ψυχογράφημα και επευφημούνται από το κοινό στο φινάλε.
Οφείλω ιδιαίτερη μνεία στους έγκριτους δημοσιογράφους Έλλη Στάη και Παύλο Τσίμα, που με το κύρος τους και τον διεισδυτικό τους τρόπο στις ερωτήσεις, ως όντα τεχνητής νοημοσύνης προς πραγματικούς ανθρώπους, δίνουν βαρύνουσα σημασία στο ερωτηματολόγιο του πειράματος.
Εξαιρετική δουλειά σε επίπεδο σκηνοθεσίας και ερμηνείας. Καθοριστικό ρόλο στην ανάγνωση παίζει και η μουσική του Dof Twogee.
Συντελεστές:
Μετάφραση- Απόδοση: Βεατρίκη Ψυχάρη
Σκηνοθεσία: Ταμίλλα Κουλίεβα
Σκηνικά: Γιώργος Γαβαλάς
Σχεδιασμός Φωτισμών: Ελευθερία Ντεκώ
Μουσική: Dof Twogee
Σχεδιασμών Κοστουμιών &Video Art: Νίκος Τσουκνίδας
Ενδυματολόγος: Λένα Μηνά
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Δασκαλοθανάσης
Sound Design: Μανώλης Μανουσάκης
Make Up artist: Χρυσα Ράικου
Φωτογράφος: Μαριλένα Αναστασιάδου
Χορογράφος: Ερμής Μαλκότσης
Artwork: Κωνσταντίνος Γεωργαντάς
Βοηθός σκηνοθέτη: Άρτεμις Κυβέλου
Digital Promo & Video Productions: B2Square
Πρόσωπα:
Monica Borowska: Ταμίλλα Κουλίεβα
Rayen Arrow: Μαριάννα Κιμούλη
Morgan Smith: Χρήστος Στέργιογλου
AI – One: Έλλη Στάη, Παύλος Τσίμας
