Το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ) συνδιοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία μαζί με την Πρεσβεία της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο: «Η πρόκληση της αποτελεσματικής επιβολής των Δυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας» την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου 2024.
Ομιλητές ήταν η κα Renata Jasilionytė, Διευθύντρια της Διεύθυνσης Κυρώσεων του Υπουργείου Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Λιθουανίας και ο Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος, Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ.
Συντονιστής της διαδικτυακής εκδήλωσης ήταν ο Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος, Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. του ΚΕΔΙΣΑ.
Εισαγωγικές ομιλίες έκαναν η κα Lina Skerstonaitė, Α.Ε. Πρέσβης της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα και ο Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος, Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. του ΚΕΔΙΣΑ.
Ο Ιδρυτής & Πρόεδρος της ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος στη σύντομη εισαγωγική του ομιλία ευχαρίστησε εγκάρδια την Α.Ε. Πρέσβη της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα κα Lina Skerstonaite και τον Αναπληρωτή Αρχηγό της Διπλωματικής Αποστολής κ. Mindaugas Vyskupaitis για την πρωτοβουλία τους να συνεργαστούν με το ΚΕΔΙΣΑ και να καταστεί δυνατή η διοργάνωση αυτής της διαδικτυακής εκδήλωσης. Ο Δρ. Μπανούτσος ανέφερε ότι το θέμα της διαδικτυακής εκδήλωσης ήταν πολύ επίκαιρο καθώς στις 24 Φεβρουαρίου 2024 θα συμπληρώνονταν δύο χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Στη συνέχεια, ανέφερε ότι ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οι Δυτικές χώρες και οι σύμμαχοί τους επέβαλαν μαζικές και άνευ προηγουμένου κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ειδικότερα, υπογράμμισε ότι σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΕ έχει επιβάλει μαζικές και άνευ προηγουμένου κυρώσεις κατά της Ρωσίας ως απάντηση στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, και στην παράνομη προσάρτηση του Ντονέτσκ, του Λουχάνσκ, της Ζαπορίζια και της Χερσώνας.
Αυτά συμπληρώνουν τα υφιστάμενα μέτρα που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από το 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και τη μη εφαρμογή των Συμφωνιών του Μινσκ. Οι κυρώσεις περιλαμβάνουν στοχευμένα περιοριστικά μέτρα (ατομικές κυρώσεις), οικονομικές κυρώσεις και μέτρα θεωρήσεων. Ο στόχος των οικονομικών κυρώσεων είναι να επιβάλλουν σοβαρές συνέπειες στη Ρωσία για τις ενέργειές της και να εμποδίσουν αποτελεσματικά την ικανότητα της Ρωσίας να συνεχίσει την επιθετικότητά της. Οι επιμέρους κυρώσεις στοχεύουν σε άτομα που είναι υπεύθυνα για την υποστήριξη, τη χρηματοδότηση ή την εφαρμογή δράσεων που υπονομεύουν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας ή όσους επωφελούνται από τέτοιες ενέργειες.
Η Α.Ε. Πρέσβης της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα κα Lina Skerstonaitė στην εισαγωγική της ομιλία στοχάστηκε τον ειρηνικό αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία στην Ανατολική Ευρώπη πριν από 30 και πλέον χρόνια, που οδήγησε στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου και στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, σηματοδοτώντας τον θρίαμβο των Δυτικών αξιών. Ωστόσο, η ρωσική επιθετικότητα, ιδιαίτερα ο πόλεμος πλήρους κλίμακας κατά της Ουκρανίας, έχει προκαλέσει αμφιβολίες και έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το γιατί οι ρωσικές ενέργειες στη Γεωργία το 2008 και η κατοχή της Κριμαίας το 2014 παρερμηνεύτηκαν.
Η Πρέσβης τόνισε τη σημασία της μάθησης από τα γεγονότα του παρελθόντος, ιδιαίτερα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια το 2022. Ένα από τα βασικά διδάγματα είναι η σημασία της αποτελεσματικής επιβολής κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Αν η Δύση συλλογικά ήταν πιο αυστηρή στις κυρώσεις της όταν η Ρωσία επιτέθηκε στη Γεωργία το 2008 και στην Κριμαία το 2014, η εισβολή στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια μπορεί να μην είχε συμβεί. Η Πρέσβης υπογράμμισε τη σημασία των κυρώσεων ως μέσου για τη διατήρηση της παγκόσμιας τάξης που βασίζεται σε κανόνες, ιδιαίτερα για μικρές χώρες όπως η Λιθουανία και η Ελλάδα.
Η Διευθύντρια της Διεύθυνσης Κυρώσεων του Υπουργείου Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Λιθουανίας κα Renata Jasilionytė στην ομιλία της αναγνώρισε τη σημασία της συζήτησης για τη ρωσική επιθετικότητα, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των ανησυχιών της Λιθουανίας. Τόνισε τη σημασία των κυρώσεων ως εργαλείου της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ και τόνισε τη δημιουργία ειδικής διεύθυνσης στη Λιθουανία για το σκοπό αυτό. Η κα Jasilionytė περιέγραψε δύο βασικές πτυχές σχετικά με τις κυρώσεις: την πολιτική και την εφαρμογή. Όσον αφορά την πολιτική, τόνισε τη σημασία της συνεχούς πίεσης στη Ρωσία μέσω φιλόδοξων νέων κυρώσεων και την επιτυχή εφαρμογή των υφιστάμενων. Τόνισε την ανάγκη να διατηρήσει η ΕΕ αυτή την πίεση για να καταστήσει τις επιχειρήσεις της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής πιο δύσκολες και να τερματίσει τελικά τον πόλεμο.
Η ομιλήτρια προέτρεψε για μια ισορροπημένη προσέγγιση όπου τόσο η επιβολή νέων κυρώσεων όσο και η αυστηρή εφαρμογή των υφιστάμενων τυγχάνουν ίσης προσοχής. Η κα Jasilionytė ανέφερε συγκεκριμένους τομείς στους οποίους πιστεύει ότι θα έπρεπε να στοχεύουν οι μελλοντικές κυρώσεις, όπως η πυρηνική συνεργασία, το LNG, οι εξαιρέσεις και οι παρεκκλίσεις, το αλουμίνιο, τα σιδηρομεταλλεύματα, η έρευνα και η τεχνολογία και τα ανώτατα όρια τιμών του πετρελαίου. Υποστήριξε ότι οι τομεακές κυρώσεις έχουν μεγαλύτερη επίδραση από τις μεμονωμένες, αν και αναγνώρισε τη σημασία και των δύο.Όσον αφορά την εφαρμογή, η κα Jasilionytė υπογράμμισε την ευθύνη κάθε κράτους μέλους της ΕΕ να διασφαλίζει την πλήρη και αυστηρή επιβολή των συμφωνημένων κυρώσεων. Τόνισε την ανάγκη για ομοιόμορφη εφαρμογή και στα 27 κράτη μέλη για να αποτραπεί η καταστρατήγηση των κυρώσεων.
Η ομιλήτρια μοιράστηκε παραδείγματα προσπαθειών που κατέβαλαν οι τελωνειακές αρχές της Λιθουανίας για ενίσχυση του ελέγχου και της επιβολής, συμπεριλαμβανομένης της άρνησης τελωνειακών διαδικασιών, της κίνησης ποινικών διαδικασιών και της συνεργασίας με γειτονικές χώρες της Βαλτικής για τη θέσπιση ενιαίας προσέγγισης για την εφαρμογή των κυρώσεων.
Εν κατακλείδι, η κα Renata Jasilionytė αναφέρθηκε στην αποτελεσματικότητα των κυρώσεων προς τη Ρωσία και εξέφρασε αισιοδοξία για τον πιθανό αντίκτυπό τους. Τόνισε τη σημασία που έχει τα κράτη-μέλη της ΕΕ να ακούν το ένα το άλλο, να μαθαίνουν από την ιστορία και να παραμείνουν ανθεκτικά στις προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν τη ρωσική επιθετικότητα.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος πήρε τον λόγο και το κύριο επιχείρημά του ήταν ότι οι δυτικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία λειτούργησαν αλλά όχι τόσο όσο πρόβλεπε η Δύση. Οι κύριες κυρώσεις κατά της Ρωσίας είχαν να κάνουν κυρίως με την απαγόρευση ενεργειακών προϊόντων (πετρέλαιο, άνθρακας και φυσικό αέριο) και προϊόντων αμυντικής βιομηχανίας. Οι κυρώσεις περιελάμβαναν επίσης απαγόρευση πρόσβασης σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τηλεπικοινωνίες, οργανισμούς μέσων ενημέρωσης και ορισμένες ταξιδιωτικές απαγορεύσεις. Αυτές οι κυρώσεις δεν έβλαψαν πραγματικά τη ρωσική οικονομία. Κατά το πρώτο έτος του πολέμου το 2022, σημειώθηκε αύξηση κατά 86% του εμπορικού ελλείμματος για τη Ρωσία, ενώ οι εξαγωγές και η ανεργία μειώθηκαν. Το ρωσικό ΑΕΠ μειώθηκε αλλά μόλις κατά 1,2%. Έτσι, σε αντίθεση με τις δυτικές προβλέψεις, οι κυρώσεις δεν ήταν τόσο αποτελεσματικές. Η ανάπτυξη της Ρωσίας επιβραδύνθηκε ελαφρώς.
Ωστόσο, το 2023, με το ανώτατο όριο στα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα, σημειώθηκε σημαντική μείωση του πλεονάσματος της ρωσικής οικονομίας από το εμπόριο από 227 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2022 σε μόλις 50 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023. Ωστόσο, η ρωσική οικονομία εξακολουθεί να είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία στην Ευρώπη, ξεπερνώντας επίσης τον ρυθμό ανάπτυξης των ΗΠΑ, της Βραζιλίας και της Ιαπωνίας. Από την άλλη πλευρά, οι κυρώσεις είχαν κάποια αρνητική επίδραση στις δυτικές χώρες που γνώρισαν ύφεση. Επιπλέον, η Ρωσία είναι πλέον μια χώρα πιο προσανατολισμένη στην Ασία από ότι ήταν πριν από τον πόλεμο. Μετά την εφαρμογή των κυρώσεων της Δύσης, οι εμπορικές σχέσεις της Ρωσίας με τις ασιατικές χώρες αυξήθηκαν σε περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι η ικανότητα της Δύσης να επηρεάσει τη συμπεριφορά της Ρωσίας στο μέλλον θα μειωθεί.
Μετά το τέλος των εισηγήσεων, τέθηκαν ερωτήσεις στους ομιλητές. Ο Ιδρυτής & Πρόεδρος της ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέας Μπανούτσος ρώτησε εάν θα υπάρξουν περισσότερα πακέτα κυρώσεων προς τη Ρωσία για να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η προσέγγιση. Η κα Renata Jasilionytė απάντησε ότι η Λιθουανία είναι έτοιμη να εντείνει τις προσπάθειές της για όσες κυρώσεις απαιτούνται προκειμένου να αναγκάσει τη Ρωσία να σταματήσει τον πόλεμο. Η Λιθουανία, μαζί με την υπόλοιπη ΕΕ, είναι έτοιμη για την επόμενη σειρά ισχυρών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Ο Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος επεσήμανε ότι η Δύση θα πρέπει να βρει διπλωματική λύση στον πόλεμο και να αρχίσει ξανά τις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία. Όπως είπε, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τόσο κυρώσεις όσο και διπλωματικές προσπάθειες έναντι της Ρωσίας.
Ο Κύριος Ερευνητής του ΚΕΔΙΣΑ κ. Γιώργος Κουκάκης ρώτησε εάν η ρωσική οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται παρά τις κυρώσεις. Ο Δρ. Βέργος απάντησε ότι η ρωσική οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται λόγω του προσανατολισμού της προς την Ασία αλλά και λόγω της ταχέως αναπτυσσόμενης κινεζικής οικονομίας. Η Ρωσία θα έχει αύξηση του ΑΕΠ φέτος και τα επόμενα χρόνια.
Ο Δρ. Μπανούτσος ρώτησε αν η ρωσική οικονομική ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα της αυξημένης στρατιωτικής παραγωγής και εάν το τέλος του πολέμου θα επηρεάσει αρνητικά τη ρωσική οικονομία. Ο Δρ. Βέργος είπε ότι η ρωσική οικονομική ανάπτυξη δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της στρατιωτικής παραγωγής και επομένως το τέλος του πολέμου δεν θα επηρεάσει τη ρωσική οικονομική ανάπτυξη. Η Ρωσία έχει ένα ευρύ φάσμα παραγωγής σε πολλούς βιομηχανικούς τομείς και ως εκ τούτου θα συνεχίσει να αναπτύσσεται. Η ρωσική οικονομία θα αποτύχει μόνο εάν καταρρεύσει η παγκόσμια οικονομία.
Σε ερώτηση του Κύριου Ερευνητή του ΚΕΔΙΣΑ κ. Γιώργου Κουκάκη για το εάν και υπό ποιες συνθήκες θα μπορούσαν να αρθούν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, η κα Renata Jasilionytė απάντησε ότι οι κυρώσεις θα αρθούν μόνο όταν σταματήσει ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας και η Ουκρανία λάβει πολεμικές αποζημιώσεις. Η διαδικασία αυτή αναμένεται να είναι μακρά όμως, όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία.
Μια άλλη ερώτηση από τους συμμετέχοντες στην διαδικτυακή εκδήλωση ήταν εάν οι δυτικές κυρώσεις δεν είναι αποτελεσματικές, γιατί η ΕΕ δεν υιοθετεί διπλωματικά μέσα για την επίλυση του ζητήματος. Η κα Renata Jasilionytė είπε ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη δεν πρέπει να φοβούνται να σπάσουν τις εξαρτήσεις και τις εμπορικές σχέσεις τους με τη Ρωσία. Η διπλωματία δεν πέτυχε τίποτα τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό που χρειάζεται είναι αυξημένη παγκόσμια πίεση προς τη Ρωσία.
Ο Δρ. Ανδρέας Μπανούτσος ρώτησε εάν τα έσοδα από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει να δοθούν στην Ουκρανία για να ανασυγκροτηθεί η οικονομία της. Η κα Renata Jasilionytė είπε ότι αυτό το μέτρο είναι ορθό και η ΕΕ έχει ήδη αποφασίσει να το εφαρμόσει. Η απόφαση αυτή είναι νομικά βάσιμη. Ωστόσο, επέμεινε ότι αυτή η διαδικασία θα είναι μακρά. Από την άλλη πλευρά, ο Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος υποστήριξε ότι υπάρχει υψηλός κίνδυνος σε αυτή τη διαδικασία καθώς αν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία χρησιμοποιηθούν για αυτόν τον σκοπό, τα συγκεκριμένα αποθετήρια θα χάσουν την αξιοπιστία τους με αποτέλεσμα τα κινεζικά αποθετήρια να λάβουν σημαντικό ποσοστό χρημάτων σε παγκόσμια κλίμακα.
Σε ερώτηση σχετικά με την επιβολή κυρώσεων σε τρίτες χώρες (π.χ. Κίνα, Ινδία) στη διαδικασία πίεσης προς τη Ρωσία, η κα Renata Jasilionytė είπε ότι ορισμένες επιχειρήσεις σε τρίτες χώρες – οι οποίες εμπλέκονται με ρωσικά συμφέροντα – θα υποστούν κυρώσεις και οι εταιρείες της ΕΕ δεν θα επιτρέπεται πλέον να συναλλάσσονται με αυτές τις εταιρείες.
Τέλος, ο κ. Γιώργος Κουκάκης ρώτησε αν η Ειδική Πλειοψηφία (QMV) θα βοηθούσε τη διαδικασία επιβολής κυρώσεων. Η κα Renata Jasilionytė απάντησε ότι η ειδική πλειοψηφία δεν θα σήμαινε απαραίτητα ότι οι κυρώσεις θα ήταν πιο αποτελεσματικές. Επιπλέον, η ομοφωνία δείχνει μια ισχυρότερη στάση των κρατών μελών της ΕΕ έναντι της Ρωσίας. Από ποιοτική άποψη, οι ομόφωνες αποφάσεις για κυρώσεις στην Ρωσία είναι ισχυρότερες.
