Το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων- ΚΕΔΙΣΑ διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία διαδικτυακή εκδήλωση (webinar) με θέμα: «Η επόμενη μέρα των εκλογών σε Ελλάδα και Τουρκία και τα 100 χρόνια από την Συνθήκη της Λωζάννης», την Δευτέρα 3 Ιουλίου 2023.
Ομιλητές ήταν ο Δρ. Νικόλαος Βασιλειάδης (Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας), ο Δρ. Χρήστος Ζιώγας (Διδάσκων Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου-Μέλος Επιστημονικής Επιτροπής ΚΕΔΙΣΑ) και ο Λάμπρος Τζούμης (Αντιστράτηγος ε.α.). Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος (Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ- Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων)
Ο Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος στην εισαγωγική του ομιλία ανέφερε ότι η τοποθέτηση του Χακάν Φιντάν πρώην Διοικητή της διαβόητης μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών είναι μία εξέλιξη που προοιωνίζει πιθανότατα μία πιο επιθετική και διεκδικητική εξωτερική πολιτική από την πλευρά της γείτονος. Στον αντίποδα η νέα Ελληνική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη τοποθέτησε ως νέο Υπουργό Εξωτερικών τον Γιώργο Γεραπετρίτη ο οποίος κατά το παρελθόν είχε δηλώσει ότι κόκκινη γραμμή για την Ελλάδα είναι τα 6 ναυτικά μίλια (ν.μ.) χωρικών υδάτων. Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας υπό την ηγεσία του Ερντογάν χαρακτηρίζεται από μία μεγαλομανία και αυτοκρατορική φιλοδοξία ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016.
Ο Ερντογάν πέρα από το αφήγημα της Γαλάζιας Πατρίδας και της αναβίωσης της επιρροής της Τουρκίας στο Αιγαίο, τα Βαλκάνια, τη Βόρειο Αφρική, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή έχει βλέψεις που εκτείνονται από την Αφρική μέχρι την Αρκτική και από τα Βαλκάνια μέχρι τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Η Τουρκία του Ερντογάν φιλοδοξεί επίσης να καταστεί ενεργειακός κόμβος Ανατολής-Δύσης και να ελέγξει όλους τους ενεργειακούς διαδρόμους προς την Ευρώπη τόσο από τον Καύκασο όσο και από την Ανατολική Μεσόγειο. Αναφορικά με την Συνθήκη της Λωζάννης είναι γνωστό ότι ο Τούρκος Πρόεδρος έχει ζητήσει την αναθεώρησή της καθώς διακατέχεται από το «σύνδρομο της Λωζάννης» με την έννοια ότι βλέπει την συνθήκη και τις προβλέψεις της ως τροχοπέδη για την εφαρμογή των μεγαλεπήβολων σχεδίων του για μία νέο-Οθωμανική Τουρκία.
Ο Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Δρ. Νικόλαος Βασιλειάδης ξεκίνησε την τοποθέτηση του αναφέροντας ότι το δόγμα του Νέο-οθωμανισμού ξεκίνησε το 1990 μετά την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ όταν μεταβλήθηκαν οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή και συνεχίστηκε δυναμικά μετά το 2000 με το «Στρατηγικό Βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου το οποίο αποτελεί το Κοράνι της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Η Τουρκία του Ερντογάν σταθερά επιδιώκει την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κάτι που απειλεί ευθέως την Ελλάδα.
Ο Δρ. Βασιλειάδης ανέλυσε τις διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάννης η οποία διαμόρφωσε μια νέα εποχή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η Συνθήκη της Λωζάννης καθόρισε τα σύγχρονα ελληνοτουρκικά σύνορα με την παράδοση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία παρά το γεγονός ότι υπήρχε ακόμα ένα αξιόμαχο Σώμα του Ελληνικού Στρατού στην περιοχή. Η Ίμβρος και η Τένεδος πέρασαν στην Τουρκία. Με την Συνθήκη του Μοντρέ (1936), ο έλεγχος των στενών των Δαρδανελίων πέρασε στην Τουρκία. Το 1947 τα Δωδεκάνησα πέρασαν στην δικαιοδοσία της Ελλάδας από την Ιταλία με την Συνθήκη των Παρισίων. Μάλιστα, η συνοριακή γραμμή μεταξύ Ιμίων και Μικρασιατικής Ακτής αναγνωρίζεται ήδη από την Συνθήκη των Παρισίων.
Ο Δρ. Βασιλειάδης τόνισε ότι η Τουρκία πάντα εκμεταλλεύεται την αδυναμία της Ελλάδας για να έχει γεωπολιτικά οφέλη. Εκμεταλλεύτηκε το Κυπριακό πρόβλημα για να κάνει τις διώξεις κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1955 και το 1964. Επίσης, όταν η Ελλάδα αποσύρθηκε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ το 1974 εξαιτίας της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, η Τουρκία πήρε τον έλεγχο του FIR Αθηνών για το ΝΑΤΟ. Η Τουρκία προκάλεσε διαδοχικές κρίσεις με το «Χώρα» το 1976, το «Σεισμίκ» το 1987 και την κατάληψη των Ιμίων το 1996. Στη Σύνοδο της Μαδρίτης το 1997 αναγνωρίστηκαν οι γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο. Η Τουρκία θέτει συνεχώς θέματα θαλασσίων ζωνών και από το 1995 απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο (Casus Belli) σε ενδεχόμενη επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια ενώ στην Μαύρη Θάλασσα η Τουρκία απολαμβάνει χωρικά ύδατα 12 ναυτικών μιλίων. Η Τουρκία ζητά συνεχώς την αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου ενώ κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από την Συνθήκη της Λωζάννης εκτός από την απαγόρευση εγκατάστασης ναυτικών βάσεων ή οχυρωματικών έργων (Άρθρο 13 Συνθήκης της Λωζάννης).
Από την άλλη μεριά, η Ελλάδα κινείται στο δρόμο της υποχωρητικότητας και του κατευνασμού. Κάναμε συμφωνίες για ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο αφήνοντας απέξω ή δίνοντας μερική επήρεια νότια της Κρήτης και στο Καστελόριζο δημιουργώντας αρνητικό δεδικασμένο. Η Ελλάδα δεν κάνει το αυτονόητο, δηλαδή να ανακηρύξει ΑΟΖ με την Κύπρο κάτι που θα επίλυε το πρόβλημα μονομιάς. Η Ελλάδα δεν έχει εθνικό αφήγημα ούτε αξιώσεις παρά μόνο την συνεχή υποχωρητικότητα έναντι της γείτονος. Πάντως η Ελλάδα αποκτά μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία έναντι της Τουρκίας με τους εξοπλισμούς που έχουμε αποκτήσει. Αυτό είναι σημαντικό καθώς η Τουρκία καταλαβαίνει μόνο με την αποτρεπτική ισχύ. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι θεωρούμε την Τουρκία μεγάλη δύναμη. Πρέπει όμως να σκεφτούμε ότι η Τουρκία έχει πολλά ανοιχτά μέτωπα για να ανοίξει και ένα ακόμα με την Ελλάδα. Επίκειται μια συνάντηση του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους (11-12 Ιουλίου) στην οποία η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αποτρέψει να οδηγηθούμε στις «Πρέσπες του Αιγαίου».
Ο Διδάσκων Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου και Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Χρήστος Ζιώγας ανέφερε ότι οι ηγέτες Ελλάδας και Τουρκίας βγήκαν ενισχυμένοι από τις εκλογές στις δύο χώρες. Το εκλογικό αποτέλεσμα δίνει μια νέα δυναμική διαλόγου. Μετά από μια σχετικά ήρεμη περίοδο μετά τους σεισμούς στην Τουρκία, τώρα είναι μια καλή στιγμή για την έναρξη ελληνοτουρκικού διαλόγου. Σε αυτό το διάλογο όμως δεν θα πρέπει επουδενί να τεθεί θέμα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης. Σε μια σημειολογία σαν τη σημερινή (100 χρόνια από την Λωζάννη), η συνομολόγηση μιας νέας συμφωνίας Ελλάδας και Τουρκίας που θα αμφισβητεί την Συνθήκη της Λωζάννης θα ήταν μια λάθος διπλωματική κίνηση. Η Ελλάδα έχει μόνο το θέμα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που πρέπει να επιλύσει.
Στη συνέχεια, ο Δρ. Ζιώγας ανέλυσε την πορεία της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με την Τουρκία από τις αρχές του 20ου Αιώνα. Όπως αναφέρει, στην Ελληνική εξωτερική πολιτική υπάρχουν τρία βασικά ρεύματα: 1) προώθηση του εθνικού συμφέροντος αυτοτελώς, 2) σύνδεση του εθνικού συμφέροντος με τα συμφέροντα μεγάλων δυτικών δυνάμεων και 3) προώθηση διεθνιστικού ρεύματος.
Το δεύτερο ρεύμα έχει επικρατήσει μετά την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ το 1981 και το αποτέλεσμα είναι να έχουμε ετεροπροσδιορισμό του ελληνικού συμφέροντος στο πλαίσιο του ευρύτερου Ευρωατλαντικού συμφέροντος με όχι πάντα καλά αποτελέσματα. Από το 1996 ιδιαίτερα που προσδιορίζουμε το εθνικό συμφέρον με βάση τις Ευρωτουρκικές σχέσεις δεν έχουμε πετύχει τα αναμενόμενα.
Σύμφωνα με τον Δρ. Ζιώγα, η Δύση χρησιμοποιεί την Ελλάδα για να κατευνάζει την Τουρκία αλλά και για να εφελκύσει την Τουρκία στη Δυτική σφαίρα επιρροής. Για παράδειγμα, για να δεχτεί η Τουρκία να ενταχθεί η Σουηδία στο ΝΑΤΟ, η Ελλάδα πιέζεται να δεχτεί αλλαγή ονόματος των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων (διπλή ονομασία) και την απάλειψη της Κυπριακής Δημοκρατίας από τους επιχειρησιακούς χάρτες του ΝΑΤΟ. Υπάρχει λοιπόν για την Ελλάδα ένας κίνδυνος περιδίνησης κατευνασμού της Τουρκίας.
Συνολικά, η Τουρκική εξωτερική πολιτική έχει ως στόχο να προωθεί τα συμφέροντα της εντός του ΝΑΤΟ. Κάνει δηλαδή μια εξωτερική πολιτική εντελώς διαφορετική από την Ελληνική που είναι υπέρ του κατευνασμού. Η Τουρκία μάλιστα χρησιμοποιεί ακόμα και τις μυστικές υπηρεσίες της σαν εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολίτης. Αυτό είναι εμφανές και από την τοποθέτηση του Χακάν Φιντάν πρώην Διοικητή της ΜΙΤ στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών στη νέα κυβέρνηση Ερντογάν.
Ο Αντιστράτηγος ε.α. κ. Λάμπρος Τζούμης ανέφερε ότι οι εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία δίνουν την απαραίτητη ώθηση για διάλογο καθώς οι νέες κυβερνήσεις έχουν νωπή εντολή και λαϊκή νομιμοποίηση. Τόνισε όμως ότι δεν συμφέρει τη χώρα μας να βάλει διαιτητή των διαπραγματεύσεων με την Άγκυρα τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ καθώς από το 1974 και μετά δεν ακολουθούν απλώς μια στάση Ποντίου Πιλάτου αλλά αντίθετα ακολουθούν μια καθαρά φιλοτουρκική στάση με σκοπό να μείνει η Τουρκία στην Δυτική σφαίρα επιρροής. Μάλιστα, όπως ανέφερε, το 2007 και το 2008 ματαιώθηκε άσκηση του ΝΑΤΟ στον Άγιο Ευστράτιο και στην Λήμνο επειδή η Τουρκία θεωρούσε αυτά τα νησιά αποστρατικοποιημένα. Ακόμα και σήμερα, η πρόταση του ΝΑΤΟ για την διπλή ονομασία των Στενών και την περιγραφή της Κύπρου με συντεταγμένες στους επιχειρησιακούς χάρτες του ΝΑΤΟ για να δεχθεί η Τουρκία την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αποδεικνύουν την αρνητικό ρολό του ΝΑΤΟ στις ελληνοτουρκικές διαφορές.
Όπως τόνισε ο κ. Τζούμης, έχει υπάρξει μια μεταστροφή στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις τον τελευταίο καιρό. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023, η Τουρκία είχε επιδοθεί σε ένα κρεσέντο προκλητικότητας. Μάλιστα, μετά την ομιλία του Έλληνα Πρωθυπουργού στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Ερντογάν ηρνείτο πεισματικά να συναντήσει τον Έλληνα πρωθυπουργό, εκτόξευε απειλές ότι «θα έρθουμε ένα βράδυ», υπήρξε κατακόρυφη αύξηση των υπερπτήσεων πάνω από το Αιγαίο και των παραβιάσεων των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η εικόνα αυτή άλλαξε τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους μετά τους καταστροφικούς σεισμούς στη γείτονα οπότε και σταμάτησαν οι προκλητικές δηλώσεις από Τούρκους αξιωματούχους. Η εξομάλυνση αυτή ήταν εν μέρει αποτέλεσμα της αλληλεγγύης που έδειξε η Ελλάδα στους σεισμόπληκτους της Τουρκίας. Ο κ. Τζούμης αναρωτήθηκε όμως τι άλλο μεσολάβησε στις διαπραγματεύσεις που έφερε αυτή την εξομάλυνση καθώς δεν έχουμε μάθει τι έχει συζητηθεί ανάμεσα στις δύο χώρες το τελευταίο διάστημα.
Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν στην χώρα μας οι απόψεις περί συνεκμετάλλευσης του Αιγαίου. Αυτό είναι επικίνδυνο καθώς η Τουρκία θέλει τα μισά από τα δικά μας και εμείς να μην πάρουμε τίποτα. Η διαπραγμάτευση με την Τουρκία δεν είναι απλή υπόθεση. Αν πάμε σε διεθνές δικαστήριο, πρέπει πρώτα να έχουμε επεκτείνει τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ν.μ. διαφορετικά το δικαστήριο θα εκδικάσει με βάση τα 6 ν.μ. Μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης με την Τουρκία για το Αιγαίο με παράλληλο σύμφωνο μη επίθεσης δεν θα είναι θετική εξέλιξη. Όπως επίσης, ο πιθανός καθορισμός διαφορετικών χωρικών υδάτων ανά περίπτωση (ανά νησί ή ομάδα νησιών) δεν θα είναι καλό σενάριο.
Ο πρώην ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε τονίσει ότι υπάρχουν τρεις επιλογές για την επίλυση των Ελληνοτουρκικών διαφορών: 1) με διαπραγματεύσεις 2) με προσφυγή σε διεθνές διαιτητικό δικαστήριο 3) με πόλεμο. Η Ελλάδα πάντα αποφεύγει τον πόλεμο και επιλεγεί την διπλωματική λύση αλλά πάντα χάνουμε όπως το 1974 το 1987 και το 1996. Ιδιαίτερα η κρίση των Ιμίων, όπου υποχωρήσαμε ατάκτως από τις βραχονησίδες με την μεσολάβηση των ΗΠΑ, οδήγησε στις γκρίζες ζώνες του Αιγαίου. Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο καθώς υπάρχει ένα παζάρι ανάμεσα στην Τουρκία και τις ΗΠΑ. Η Τουρκία έχει απόλυτη ανάγκη τα F-16 από τις ΗΠΑ ενώ εμείς ευτυχώς έχουμε νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα που θα ανατρέψει τις ισορροπία ισχύος ανάμεσα στις δυο χώρες μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας.
Μετά το πέρας των εισηγήσεων, ακολούθησε συζήτηση με το κοινό. Σε ερώτηση του κοινού για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, ο Δρ. Βασιλειάδης είπε ότι αυτό είναι κυριαρχικό μας δικαίωμα και πρέπει να ανακηρύξουμε ΑΟΖ με την Κύπρο. Ο Δρ. Ζιώγας και ο κ. Τζούμης ανέφεραν ότι θεωρητικά μπορούμε να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ν.μ. αλλά υπάρχει η απειλή πολέμου από την Τουρκία και το φοβικό σύνδρομο των ελληνικών κυβερνήσεων που δεν μας επιτρέπει να προχωρήσουμε στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων στην πράξη.
Σε ερώτηση του κοινού για το μειονοτικό θέμα της Θράκης, ο Δρ. Βασιλειάδης απάντησε ότι διαχρονικά τα λάθη των ελληνικών κυβερνήσεων «τουρκοποίησαν» την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Το τουρκικό προξενείο κάνει ωμές παρεμβάσεις και ασκεί προπαγάνδα. Δεν υπάρχει εθνική πολιτική σε αυτό το ζήτημα και τα κόμματα επιλέγουν υποψηφίους που επηρεάζονται από το προξενείο. Η Θράκη είναι ένας εύκολος στόχος για την Τουρκία. Ο Δρ. Ζιώγας ανέφερε ότι αρχικά η μειονότητα θεωρήθηκε μουσουλμανική αλλά από την επικράτηση του Κεμαλισμού στην Τουρκία, η Τουρκία προσπάθησε να την μετατρέψει σε τουρκική μειονότητα. Ο Δρ. Ζιώγας θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό κεκτημένο προστατεύει επαρκώς τα ανθρώπινα δικαιώματα και η Ελληνική Πολιτεία πρέπει να δει τον ρόλο του Τουρκικού Προξενείου που παραβιάζει τη Σύμβαση της Βιέννης για τις διπλωματικές αρχές και παρεμβαίνει στην πολιτική και εκλογική διαδικασία της χώρας κάνοντας διαπραγμάτευση με τα κόμματα εξουσίας χωρίς καμία αντίδραση πχ. απέλαση προξενικών υπαλλήλων. Ο κ. Τζούμης είπε ότι στην Θράκη έχουν γίνει λάθη κυρίως για μικροπολιτικές σκοπιμότητες και ψηφοθηρία. Η ίδρυση Τουρκικού Προξενείου δεν προβλεπόταν στη Συνθήκη της Λωζάννης παρά μόνο ένα διπλωματικό γραφείο. Όταν όμως ο Κεμάλ προτάθηκε για Νόμπελ Ειρήνης από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τότε η Ελλάδα άνοιξε το προξενείο στη Θράκη. Ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης και αποσχιστικών τάσεων στην Θράκη είναι υπαρκτός.
Σε ερώτηση για την αίτια της αλαζονείας του Ερντογάν, ο Δρ. Βασιλειάδης τόνισε ότι ο αναθεωρητισμός είναι βαθιά ριζωμένος στην Τουρκία λόγω του Οθωμανικού της παρελθόντος. Ο Δρ. Ζιώγας τόνισε ότι ο αναθεωρητισμός είναι χαρακτηριστικό δομικό συστατικό του πολιτικού συστήματος στην Τουρκία. Ο κ. Τζούμης απάντησε ότι ο Ερντογάν έχει αποκτήσει μια αλαζονεία ιδιαίτερα από το 2016 και μετά με το αποτυχημένο πραξικόπημα το οποίο ο Ερντογάν πιστεύει ότι ενορχηστρώθηκε από τις ΗΠΑ. Έκτοτε, ο Ερντογάν ανέπτυξε έναν μεγαλοϊδεατισμό με το όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η Τουρκία έχει αποφασίσει να κάνει αυτόνομη εξωτερική πολιτική και έχει τη δύναμη να πατάει σε δύο βάρκες και να κερδίζει παντού.
Σε ερώτηση του Αντιπροέδρου του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Παναγιώτη Σφαέλου ως προς το τι μπορεί να συμβεί σε περίπτωση επέκτασης στα 12 ν.μ. συμφώνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και η Τουρκία μας κηρύξει τον πόλεμο, ο Δρ. Βασιλειάδης είπε ότι η επέκταση των χωρικών μας υδάτων είναι απόλυτα νόμιμο κυριαρχικό δικαίωμα ενώ η απειλή πολέμου είναι παράνομη. Παρόλα αυτά, μόνο η ισχύς είναι αυτό που αποτρέπει την Τουρκία από την πραγματοποίηση των απειλών της. Ο Δρ. Ζιώγας είπε ότι αυτό το δικαίωμα δεν είναι εύκολο να εξασκηθεί. Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. είναι ένα εν δυνάμει κυριαρχικό δικαίωμα μας. Η Ελλάδα το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να χρησιμοποιήσει την μη άσκηση αυτιού του δικαιώματος ως διπλωματικό όπλο στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Ο κ. Τζούμης τόνισε ότι μονό με την αύξηση της αποτρεπτικής ισχύος μας είναι εφικτή η διεκδίκηση αυτών των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Μόνο μια προληπτική δράση θα μπορούσε να αποτρέψει μεμιάς την τουρκική απειλή αλλά δεν είμαστε Ισραήλ ούτε θέλουμε να γίνουμε. Στην Ελλάδα έχουμε μια άλλη νοοτροπία και δεν έχουμε την στρατιωτική κουλτούρα που απαιτείται. Επίσης, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες, η Ελλάδα δεν διαθέτει Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας ένα μεγάλο έλλειμμα για την αμυντική θωράκιση της χώρας και την χάραξη εθνικής στρατηγικής ιδιαίτερα στα κρίσιμα Ελληνοτουρκικά ζητήματα.
