Σήμερα, Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Σαρακοστής, που είναι αφιερωμένη στην κάθοδο του Ιησού στον Άδη.
Στους ναούς το πρωί γίνεται η λεγόμενη Πρώτη Ανάσταση, δηλαδή το προανάκρουσμα της Αναστάσεως, που μεταδίδουν οι ύμνοι, και της προσμονής της λυτρώσεως όλης της κτίσεως από την φθορά και τον θάνατο.
Το Μεγάλο Σάββατο είναι η ημέρα της σιγής και της προσδοκίας. Ημέρα κατά την οποία προανακρούεται το ελπιδοφόρο μήνυμα της Αναστάσεως. Ημέρα προεόρτιας χαράς, για την λαμπροφόρο εορτή της δεσποτικής εγέρσεως.
Το πρωί τελείται ο εσπερινός και η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Η ακολουθία έχει αναστάσιμο και πανηγυρικό χαρακτήρα. Είναι η λεγομένη Πρώτη Ανάσταση. Μετά την ανάγνωση της προφητείας του Ιωνά, η οποία προτυπώνει την Ταφή και την Ανάσταση του Κυρίου, αντηχεί ως νικητήριος ιαχή ο ψαλμικός στίχος: «Ανάστα, ο Θεός, κρίνον την γην, ότι συ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις έθνεσι» και ο ιερέας σκορπίζει στους πιστούς φύλλα δάφνης (βάγια), σύμβολο νίκης και Ανάστασης.
Αμέσως μετά, διαβάζεται απόσπασμα από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, που έχει αναστάσιμο περιεχόμενο, στο οποίο αναφέρεται ο μεγάλος σεισμός και η αποσφράγιση του τάφου από τον άγγελο.
Σε πολλούς Ιερούς Ναούς διατηρείται το έθιμο της μίμησης του σεισμού και μάλιστα την ώρα που ψάλλεται το «Ανάστα ο Θεός». Στα Ιεροσόλυμα, το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, γίνεται η τελετή της αφής του Αγίου Φωτός.
Τα έθιμα
Σε ορισμένες περιοχές, τότε σφάζουν τα αρνιά του Πάσχα, στα ενετοκρατούμενα Επτάνησα μάλιστα συνήθιζαν οι κρεοπώλες να πηγαίνουν ως δώρο στον Ενετό Προβλεπτή το πρώτο κομμάτι του κρέατος που έκοβαν, γι’ αυτό και σε πολλά από τα Ιόνια νησιά όλο τον πασχαλινό αυτό θόρυβο ο λαός τον αποκαλεί «κομμάτι».
Όπως γράφει ο Δ. Σ. Λουκάτος, λόγω των εθίμων αυτών, η φράση «Ανάστα ο Θεός» έφτασε να σημαίνει την μεγάλη αναστάτωση και την έντονη φασαρία, σε όλων των ειδών τις προσωπικές, οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις.
Ο Γεώργιος Κωδινός μαρτυρεί ότι στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, τις δάφνες κλωτσούσε ο ίδιος ο αυτοκράτορας, γεγονός που σημαίνει ότι η σχετική τελετουργία, και τα έθιμα που την συνοδεύουν, υπήρχε ήδη από τα βυζαντινά χρόνια.
Άλλωστε, η παροιμιακή φράση «Aνάστα ο Θεός» με την παραπάνω σημασία της μαρτυρείται ήδη από το 1650, σε σχετική συλλογή ελληνικών παροιμιών. Για το λαό μας, οι θόρυβοι αυτοί και τα έθιμα που τους συνοδεύουν δημιουργούν το αναστάσιμο πανηγυρικό κλίμα, που χαρακτηρίζει την εθιμική ιδιαιτερότητα της ορθόδοξης Ανάστασης και του Πάσχα των Ελλήνων.
Την ίδια ώρα σπάνε πήλινα αγγεία και παράγουν τελετουργικά θορύβους, με τους οποίους δηλώνουν τη χαρά της Αναστάσεως, κυρίως όμως αποτρέπουν το κακό, κατά την κρίσιμη, διαβατήρια και οριακή εκείνη στιγμή, όπως ο λαός την αντιλαμβάνεται, στιγμή περάσματος από το θάνατο στην ανάσταση, από τη φθορά στην αιωνιότητα, από τη νέκρωση του χειμώνα στη βλάστηση της άνοιξης και στην παραγωγή του καλοκαιριού.
Στη Μάδυτο άναβαν εθιμική πυρά στο προαύλιο του ναού, ενώ στην Κέρκυρα πετούν μεγάλα πήλινα δοχεία γεμάτα με νερό από τα παράθυρα στο δρόμο, παράγοντας μεγάλο κρότο.
Στο Λασίθι συνήθιζαν να παρασκευάζουν νέα ζύμη και προζύμι με τα λουλούδια από τον επιτάφιο, ενώ σε άλλα μέρη ζύμωναν τις κουλούρες της Λαμπρής, μία μάλιστα κουλούρα με πέντε κόκκινα αβγά την κρεμούσαν στα εικονίσματα και την άφηναν εκεί μέχρι την Πρωτομαγιά, οπότε και την έτρωγαν.
Πηγή: ekklisiaonline.gr
