Γι’ ακόμη μία χρονιά, ανήμερα των Θεοφανίων, αναβίωσε στο πανέμορφο χωριό της Νικήσιανης, στους πρόποδες του όρους Παγγαίου, το πανάρχαιο έθιμο των «Αράπηδων».
Οι ήχοι από τα τσάνια ήχησαν και πάλι στα στενά σοκάκια του χωριού και πλήθος κόσμου, χωρίς πλέον περιορισμούς, βρέθηκε στην περιοχή για να παρακολουθήσει από κοντά τους φημισμένους «Αράπηδες».
Παλικάρια και παιδιά ντυμένα με προβιές και ζωσμένα με βαριά κουδούνια (τσάνια), βγήκαν στα σοκάκια του χωριού και ξόρκισαν το κακό, φέρνοντας το αισιόδοξο μήνυμα της ζωής. Το έθιμο αναπαριστά τη μάχη της ζωής και του θανάτου.
Παράλληλα, τα χορευτικά τμήματα του Πολιτιστικού Μορφωτικού Συλλόγου Νικήσιανης «Ο ΑΡΑΠΗΣ» καθώς και της περιοχής, χόρεψαν ντόπιους χορούς συνοδευόμενα από παραδοσιακές μουσικές.
Το δρώμενο, οι ρίζες του οποίου χάνονται στα βάθη των αιώνων, αποτελεί κατάλοιπο της Διονυσιακής Λατρείας και των καλενταριών (των εκδηλώσεων δηλαδή που κατά την αρχαιότητα, τελούνταν στην αρχή μιας περιόδου). Η αναβίωση, διάσωση και διάδοση του εθίμου του «Αράπη» γίνεται από τον Πολιτιστικό Μορφωτικό Σύλλογο Νικήσιανης «Ο ΑΡΑΠΗΣ».
Ο κόσμος, εκτός από την αναβίωση του εθίμου, τη μουσική και το τραγούδι, απόλαυσε και πλούσια τοπικά εδέσματα, άφθονο κρασί και τσίπουρο.
Η αναπαράσταση και οι συμβολισμοί
Οπως προαναφέραμε, οι ρίζες του συγκεκριμένου εθίμου χάνονται στα βάθη των αιώνων. Εκτός από τη μάχη της ζωής και του θανάτου, αναπαριστά τη γονιμότητα, την αναγέννηση και την έναρξης μιας νέας εποχής.
Οι Αράπηδες, άνδρες δηλαδή κάθε ηλικίας του χωριού, ντυμένοι με προβιές και ζωσμένοι με «τα τσάνια», χωρίζονται σε δύο ομάδες, με δύο αρχηγούς να τους οδηγούν και βγαίνουν στα σοκάκια του χωριού. Το βήμα τους είναι αργό και επιβλητικό προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο, για να ξορκίσουν το κακό και να φέρουν το αισιόδοξο μήνυμα της ζωής. Οι δύο ομάδες ενώνονται στο χώρο που κορυφώνεται το έθιμο, στην προκειμένη περίπτωση στο Δημοτικό Σχολείο, όπου και τους περιμένει ο κόσμος.
Οι δύο αρχηγοί παλεύουν, μέχρι την τελική πτώση του ενός. Ακολουθεί μυσταγωγία γύρω από τον πεσμένο αρχηγό και ολοκληρώνεται με την ανάσταση του νεκρού. Χαρούμενοι όλοι βγάζουν τις μπαρμπότες, αποκαλύπτοντας τα πρόσωπά τους και στήνουν έναν κυκλικό ξέφρενο χορό.
Σύμφωνα με την παράδοση η πάλη αυτή καθώς και η πτώση του Αράπη συμβολίζει τον θάνατο του Διονύσου από τους Τιτάνες και την χειμερία νάρκη της φύσης, ενώ η έγερσή του την ανάσταση του Διονύσου από τον Δία και το ξαναζωντάνεμα της φύσης με τον ερχομό της άνοιξης.
Πέρα από τον καθαρά διονυσιακό τους χαρακτήρα, εικάζεται ότι χρησιμοποιήθηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο για να απωθήσει τους εχθρούς του, λόγω της αποκρουστικής όψης τους. Αργότερα οι κάτοικοι του Παγγαίου, σε συνδυασμό με τα διονυσιακά ορφικά μυστήρια, έκαναν αναπαράσταση του γεγονότος και έτσι έχει διασωθεί μέχρι τις ημέρες μας αναλλοίωτο. Σίγουρα αυτό που τραβάει την προσοχή των επισκεπτών είναι η επιβλητική ενδυμασία τους.
Η Νικήσιανη του δήμου Παγγαίου, βρίσκεται χτισμένη στις υπώρειες του ιερού Παγγαίου, στην κορυφή του οποίου υπήρχε κέντρο λατρείας του θεού Διονύσου και μαντείο. Το έθιμο του Αράπη λοιπόν, είναι πρότυπο και ένα από τα πιο σημαντικά «Δωδεκαμετρικά» έθιμα στον Βαλκανικό χώρο και δίνει την ύπαρξη και υπόστασή του με αμέτρητες μαρτυρίες, από την αρχαιότητα μέχρι και τις μέρες μας.
Βίντεο και φωτό: Δημήτρης Μυλωθρίδης (Εθελοντής Πολιτικής Προστασίας)
