Περιστοιχισμένο από ένα μοναδικό δάσος από αγριελιές, σε έναν καταπράσινο λόφο πάνω από τη Βόλβη, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Θεσσαλονίκη και με υπέροχη θέα στη λίμνη, στέκεται εδώ και αιώνες το «Τζιμηλάρειον».
Το «Τζιμηλάρειον», όπως αποκαλείται, είναι ένα ερειπωμένο βυζαντινό ελαιοτριβείο με νερόμυλο, ένα από τα παλαιότερα – αν όχι το παλαιότερο – της Μεσογείου, που αποτελεί μοναδικό δείγμα βυζαντινής κατασκευής.
Ο λαδόμυλος, χρονολογείται από το 1324 μ.Χ. και ακόμη και σήμερα, εντυπωσιάζει με την όψη και την τοποθεσία του.
Βρίσκεται λίγο πάνω από τους πρόποδες του λόφου, που δεσπόζει δίπλα στην όχθη της λίµνης Βόλβης, μέσα σε ένα δάσος από αγριελιές.
Θρυλείται πως πολλές ρίζες του χρονολογούνται από τη βυζαντινή εποχή. Αξίζει να αναφέρουμε πως ο ελαιώνας είναι ιδιωτικός και βρίσκεται εντός προστατευόμενης περιοχής Natura.
«Τζιμηλάρειον»: Ο βυζαντινός λαδόμυλος που δούλευε με τη δύναμη του νερού
Το ελαιουργικό συγκρότημα, που κτίσθηκε στα χρόνια του Βυζαντίου σ’ αυτόν τον υπέροχο λόφο του καρποφόρου ελαιώνα, στέκει εκεί μέχρι και σήμερα ως αδιάψευστος μάρτυρας της παραγωγής λαδιού στην περιοχή.
Το «Τζιμηλάρειον» δούλευε με τη δύναμη του νερού. Ο βυζαντινός λαδόµυλος, µε τον υδρόµυλο που τον κινούσε και μαζί με τα βοηθητικά κτίσµατα, συνιστούσαν όλα µαζί ένα οργανωµένο εργαστήριο.
Στη βάση του λαδόμυλου διατηρείται ο ορθογώνιος υδατόπυργος, στη βάση του οποίου αναπτύσσονται οι χώροι του ελαιοτριβείου, με σύστημα αγωγών, δεξαμενών και καναλιών για την επεξεργασία και συλλογή του προϊόντος.
Ανακαλύφθηκαν επίσης αποθήκες λαδιού, εργαστήριο με πυροστιές ενώ καλά διατηρημένος ήταν και ο χώρος του τροχού και της επεξεργασίας του λαδιού.
Παλαιότερα, στην κορυφή του λαδόμυλου υπήρχε σταυρόγραμμα με χαραγμένη τη φράση-επευφημία «Φως Χριστού Φαίνει Πάσι», ενώ υπάρχει χρονολογία σε κεραμοπλαστική επιγραφή «ΈΤΕΙ ΣΤΩΛΓ 1324/5».
Η περιοχή έχει έντονο βυζαντινό παρελθόν ενώ την περίοδο εκείνη είχε στρατηγικό ρόλο. Εκτός από το «Τζιμηλάρειον», στον μεγάλο ελαιώνα έως τη λίμνη, έχουν εντοπιστεί δύο οικισμοί της εποχής και έχει ανασκαφεί μονόχωρος ναός. Παράλληλα, στην κορυφή δυσπρόσιτου λόφου, εντοπίστηκε βυζαντινός οχυρωματικός περίβολος, υπόλειμμα κάστρου.
Αν σταθείτε τυχεροί και βρεθείτε στη Μικρή Βόλβη περίοδο που η στάθμη του νερού κατεβαίνει, τότε θα γίνετε μάρτυρες μίας σπουδαίας αποκάλυψης.
Κοντά στη βορειανατολική όχθη της λίμνης, περίπου 60 με 70 μέτρα από την ακτή, θα δείτε να αναδύεται ένα Βυζαντινό Κάστρο. Λέγεται πως πρόκειται για το Κάστρο που μνημονεύει ο Προκόπιος στο έργο του «Περί Κτισμάτων», το Κάστρο «Βόλβον» το οποίο έχτισε ο Ιουστινιανός.
Δείτε επίσης: Μικρή Βόλβη: Το παραλίμνιο χωριό με τον σπουδαίο θησαυρό που κρύβει στα νερά της λίμνης και η άγνωστη ιστορία του (ΒΙΝΤΕΟ drone & ΦΩΤΟ)
Μεγάλες δόξες γνώρισε και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η περιοχή ονομαζόταν Μπεσίκια και οι δύο κοντινοί οικισμοί (Μικρή και Μεγάλη Βόλβη), που συνδέονταν σε διοικητικό και οικονομικό επίπεδο ονομάζονταν Μικρή και Μεγάλη Μπεσίκ. Η σπουδαιότητα των οικισμών αυτών οφειλόταν στο γεγονός, ότι από εδώ περνούσε ένας από τους σημαντικότερους δρόμους των τουρκοκρατούμενων Βαλκανίων, ο οποίος συνέδεε το Μοναστήρι με τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και την Κωνσταντινούπολη. Η τοποθεσία τους είχε σπουδαία εμπορική σημασία, κοντά σε σημαντικές πόλεις, κέντρα και εμπορικούς δρόμους, κυρίως στην Εγνατία οδό.
Ιστορικά στοιχεία: academia.edu, archaiologia.gr, volvipress.gr
