Περπατώντας κανείς στην Πυλαία, πολύ κοντά στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία, που αποτελεί και σήμα κατατεθέν της περιοχής καθώς και στην Πλατεία Στρέψα, θα ανακαλύψει παλιά σπίτια και γραφικές γειτονιές που θυμίζουν άλλες εποχές.
Περιηγηθείτε με το φακό του Thes.gr στα στενά σοκάκια της και ανακαλύψτε το άλλο πρόσωπο της Πυλαίας, εκεί όπου ο ιστορικός οικισμός διατηρεί ακόμη κάποια στοιχεία από το παρελθόν του.
Ετοιμαστείτε για ένα νοσταλγικό ταξίδι σε γειτονιές που πολλοί δεν γνωρίζουν και που θα σας ταξιδέψουν στην Πυλαία της δεκαετίας του 50, του 60 και του 70. Τότε που η περιοχή ήταν ακόμη χωριό και τα κλειδιά βρισκόταν πάνω στις πόρτες.
Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, την εποχή εκείνη, ξεναγούμαστε στις παλιές γειτονιές της Πυλαίας και σας μεταφέρουμε τις εικόνες, που «γεννούν» οι αναμνήσεις του.
«Θυμάμαι μικρό παιδί, την Πυλαία σαν χωριό με μικρές γειτονιές και τις γιαγιάδες να κάθονται σε παλιά ξύλινα αυτοσχέδια σκαμπό και να πλέκουν. Οι τουαλέτες ήταν σαν μικρές παράγκες έξω από τα σπίτια. Επίσης, θυμάμαι στα γύρω χωράφια να καλλιεργούν μπάμιες, οι οποίες μάλιστα ήταν ξακουστές. Θυμάμαι επίσης ότι η Πυλαία ήταν κοινότητα και όχι δήμος και μάλιστα δεν είχε αστική συγκοινωνία αλλά ΚΤΕΛ το οποίο ξεκινούσε από την Αριστοτέλους», μας μετέφερε χαρακτηριστικά.
Ο παραδοσιακός οικισμός λες και βγήκε από ταινία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, με μονοκατοικίες, σοκάκια, ανοιχτές αυλές και εγκαταλελειμμένα σπίτια.
Τα περισσότερα έχουν αφεθεί στην τύχη τους εδώ και δεκαετίες και μόνο ο χρόνος είναι αυτός που τα… επισκέπτεται. Αλλα πάλι, λιγοστά μεν, είναι περιποιημένα και κατοικούνται, συνεχίζοντας την ιστορία τους.
Σύμφωνα με τις περιγραφές των ντόπιων, η Πυλαία χαρακτηριζόταν ως ένα όμορφο χωριό, που διακρίνονταν για το εύκρατο κλίμα του και τις καλλιέργειές του. Τα πιο φημισμένα προϊόντα του, ήταν οι μπάμιες και το κρασί.
Στρέψα, Καπουτζήδα και Πυλαία: Από το χθες στο σήμερα
Στην Πυλαία, θα συναντήσετε την πλατεία Στρέψα, η οποία δεν πήρε διόλου τυχαία το όνομά της. Στρέψα είναι η αρχαία ονομασία της Πυλαίας, που αναφέρεται στον Θουκυδίδη. Η λέξη αυτή σήμαινε πόλη – πύλη της Θράκης. Το 424 π.Χ. η Στρέψα αναφέρεται ως περιοχή πολεμικών επιχειρήσεων κοντά στη Χαλκιδική.
Στην περιοχή βρέθηκαν και αρχαιολογικά ευρήματα. Μεταξύ αυτών, ένας νεολιθικός οικισμός στην Τούμπα κοντά στα νεκροταφεία, ένας μεγάλος μονοθάλαμος Μακεδονικός Τάφος, πίσω από το Νοσοκομείο Αγιος Παύλος, τμήμα τείχους ρωμαϊκού οικισμού, φρέατια και αγωγοί καθώς και η Καμάρα στο Ελαιόρεμα Πυλαίας, το μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Ισιδας που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, δύο παλαιοχριστιανικές Βασιλικές στην οδό Προφήτη Ηλία κ.α.
Καπουτζήδες: Οι καστροφύλακες
Κατά τη Βυζαντινή εποχή και την Τουρκοκρατία, η Πυλαία ήταν γνωστή ως Καπουτζήδα. Λέξη τουρκική που σημαίνει καστροφύλακες, φύλακες των θυρών, και παράγεται από τη λέξη καπού που σημαίνει πόρτα. Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας ανήκε διοικητικά στο ναχιγιέ της Καλαμαριάς.
Σύμφωνα με τις προφορικές παραδόσεις της περιοχής, το 1430 μια ομάδα Βυζαντινών στρατιωτών υπερασπίζονταν σθεναρά τα τείχη της πόλης από την επίθεση του σουλτάνου Μουράτ Β’. Ο σουλτάνος εντυπωσιάστηκε από το θάρρος τους και για να συνθηκολογήσει μαζί τους αποφάσισε να δεχτεί τους όρους των καπουτζήδων μεταξύ των οποίων ήταν φτιάξουν το δικό τους χωριό, την Καπουτζήδα, εκεί που βρίσκεται σήμερα η περιοχή της Τριανδρίας και της Ανω Τούμπας.
Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, στα τέλη του 18ου αιώνα, οι θάνατοι που σημειώθηκαν από μια ξαφνική αύξηση του πληθυσμού των φιδιών στην περιοχή ανάγκασαν τους Καπουτζήδες να μετακινηθούν στη σημερινή Πυλαία. Ολη η περιοχή κατοικούταν από γηγενείς Ελληνες.
Δείτε επίσης: Μπενουζίλιο: Το παρατημένο Μεταξουργείο στην Πυλαία που έχει να διηγηθεί αμέτρητες ιστορίες (ΒΙΝΤΕΟ & ΦΩΤΟ)
Η σημερινή Πυλαία
Το σημερινό της όνομα καθιερώθηκε από το 1927, θυμίζοντας και πάλι την ιδιότητα των κατοίκων της να φυλάσσουν τις Πύλες της Θεσσαλονίκης. Ο δήμος Πυλαίας είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Από το 2011 συστάθηκε ο δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Πανοράματος, Πυλαίας και Χορτιάτη.
Φιλοξενεί τις μεγαλύτερες εμπορικές αλυσίδες, πεντάστερα ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, πολυκαταστήματα, πολυεθνικές εταιρείες, αθλητικές εγκαταστάσεις, μεγάλα ιατρικά κέντρα κτλ. Παράλληλα, η φυσική του τοποθεσία, οι φυσικές του ρεματιές και το αυξημένο ποσοστό πρασίνου, με το δάσος του Σέιχ Σου, το ελαιόρεμα κτλ., βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων του.
Ο Προφήτης Ηλίας, ο προστάτης της Πυλαίας
Σήμα κατατεθέν της Πυλαίας, αποτελεί η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Ο πρώτος Ναός βρισκόταν στην περιοχή του Κρυονερίου στην Ανω Τούμπα, περιοχή την οποία εγκατέλειψαν οι κάτοικοι λόγω φιδιών και μετακινήθηκαν στην περιοχή της Νέας Παναγίας, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Για αρκετά χρόνια τιμούσαν εκεί τον Προφήτη Ηλία, έχοντας μεταφέρει, μεταξύ των άλλων, και την μεγάλη και ιστορική εικόνα του Αγίου, η οποία μέχρι σήμερα φυλάσσεται εκεί.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, στη θέση όπου βρίσκεται και σήμερα ο Ιερός Ναός, χτίσθηκε ο πρώτος μικρότερος Ναός του Προφήτη Ηλία. Λόγω της ραγδαίας πληθυσμιακής αύξησης της περιοχής, κρίθηκε αναγκαίο να κατεδαφιστεί και στη θέση του χτίστηκε ο σημερινός Ναός. Η θεμελίωση έγινε το 1926 και εγκαινιάστηκε από τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κυρό Γεννάδιο στις 28 Νοεμβρίου του 1935.
Από τον παλαιό ναό διατηρήθηκε μόνο το κωδωνοστάσιο, με εντοιχισμένα λιθανάγραφα, χτίσμα του 1854, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Σώζονται επίσης δύο μαρμάρινα κιονόκρανα, ο αρχιερατικός θρόνος του 1837, το μεγάλο προσκυνητάρι του 1902 και πάνω από εκατό φορητές εικόνες διαφόρων μεγεθών και παραστάσεων. Οι περισσότερες είναι έργα του 19ου αιώνα.
Πηγή στοιχείων: profitisilias.com.gr, thinkfree.gr, wikipedia
