Αποτελεί αναμφισβήτητα μία από τις πιο ιστορικές περιοχές της Θεσσαλονίκης, με βαθιές ρίζες στην αρχαιότητα και καίριο ρόλο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους της ιστορίας.
Η Πυλαία, άλλοτε ως Στρέψα, όπως πρωτοαναφέρεται σε κείμενο του Θουκυδίδη (424π.Χ.) και άλλοτε ως Καπουτζιλάρ ή Καπουτζήδα, όπως μετονομάστηκε κατά τη Βυζαντινή εποχή και την Τουρκοκρατία, έχει τόσο πολλά να επιδείξει και άλλα τόσα να διηγηθεί, που σίγουρα αξίζει να τα μάθουμε.
Χτισμένη πάνω σε επτά λόφους, αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερη σε έκταση περιοχή του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, που σε κάθε γωνιά της, κρύβει και μία μικρή έκπληξη για τον κάθε επισκέπτη.
Ενας τόπος πολυσύνθετος, με πολλές ιδιαιτερότητες και διάσπαρτα… κομμάτια ιστορίας! Σαν ένα παζλ, που αν το συμπληρώσεις, θα δεις την εικόνα ολοκληρωμένη και θα κατανοήσεις το «ταξίδι» από το χθες στο σήμερα!
Αυτή είναι η Πυλαία… Μία πόλη με πολλά πρόσωπα, που από τη μία διατηρεί τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, με τις παλιές και γραφικές της γειτονιές και από την άλλη, δείχνει τη σύγχρονή πλευρά της με την ανάπτυξη, τις νεόδμητες περιοχές και τις μεγάλες πολυεθνικές.
Το Thes.gr κάνει μία βόλτα στην Πυλαία και σας προτείνει 8 μέρη που πρέπει να επισκεφθείτε.
1. Περπατήστε στον Παραδοσιακό οικισμό της Πυλαίας, την Παλαιά Καπουτζήδα
Ξεκινάμε την περιήγησή μας στην Πυλαία από την κεντρική της πλατεία, την Πλατεία Στρέψα, η οποία μας συνδέει με το αρχαίο παρελθόν της ελέω ονομασίας. Πολύ κοντά στο σημείο, θα ανακαλύψετε τον παραδοσιακό της οικισμό, με τα παλιά σπίτια και τις γραφικές γειτονιές, που θυμίζουν άλλες εποχές. Περιηγηθείτε στα στενά σοκάκια της περιοχής και ανακαλύψτε το άλλο πρόσωπο της Πυλαίας, εκεί όπου ο ιστορικός οικισμός διατηρεί ακόμη κάποια στοιχεία από το παρελθόν του.
Ετοιμαστείτε για ένα νοσταλγικό ταξίδι σε γειτονιές που πολλοί δεν γνωρίζουν και που θα σας ταξιδέψουν στην Πυλαία της δεκαετίας του 50, του 60 και του 70. Τότε που η περιοχή ήταν ακόμη χωριό και τα κλειδιά βρισκόταν πάνω στις πόρτες.
Αυτό το σημείο λες και βγήκε από ταινία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, με μονοκατοικίες, σοκάκια, ανοιχτές αυλές και εγκαταλελειμμένα σπίτια. Τα περισσότερα έχουν αφεθεί στην τύχη τους εδώ και δεκαετίες και μόνο ο χρόνος είναι αυτός που τα… επισκέπτεται. Αλλα πάλι, λιγοστά μεν, είναι περιποιημένα και κατοικούνται, συνεχίζοντας την ιστορία τους.
2. Επισκεφθείτε τον Προφήτη Ηλία και δείτε το περίφημο καμπαναριό του
Σήμα κατατεθέν της Πυλαίας, αποτελεί η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, που είναι και ο Προστάτης της. Ο πρώτος Ναός βρισκόταν στην περιοχή του Κρυονερίου στην Ανω Τούμπα, περιοχή την οποία εγκατέλειψαν οι κάτοικοι λόγω φιδιών και μετακινήθηκαν στην περιοχή της Νέας Παναγίας, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Για αρκετά χρόνια τιμούσαν εκεί τον Προφήτη Ηλία, έχοντας μεταφέρει, μεταξύ των άλλων, και την μεγάλη και ιστορική εικόνα του Αγίου, η οποία μέχρι σήμερα φυλάσσεται εκεί.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, στη θέση όπου βρίσκεται και σήμερα ο Ιερός Ναός, χτίσθηκε ο πρώτος μικρότερος Ναός του Προφήτη Ηλία. Λόγω της ραγδαίας πληθυσμιακής αύξησης της περιοχής, κρίθηκε αναγκαίο να κατεδαφιστεί και στη θέση του χτίστηκε ο σημερινός Ναός. Η θεμελίωση έγινε το 1926 και εγκαινιάστηκε από τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κυρό Γεννάδιο στις 28 Νοεμβρίου του 1935.
Από τον παλαιό ναό διατηρήθηκε μόνο το κωδωνοστάσιο, με εντοιχισμένα λιθανάγραφα, χτίσμα του 1854, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Σώζονται επίσης δύο μαρμάρινα κιονόκρανα, ο αρχιερατικός θρόνος του 1837, το μεγάλο προσκυνητάρι του 1902 και πάνω από εκατό φορητές εικόνες διαφόρων μεγεθών και παραστάσεων. Οι περισσότερες είναι έργα του 19ου αιώνα.
3. Απολαύστε παραδοσιακές σπιτικές συνταγές στο «Μαγερειό της κυρά Μαριώς»
Ακριβώς δίπλα στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία θα ανακαλύψετε το «Μαγερειό της κυρά Μαριώς». Μην χάσετε την ευκαιρία να το επισκεφθείτε και να δοκιμάσετε σπιτικές παραδοσιακές γεύσεις, γεμάτες νοστιμιά και νοσταλγία. Το παραδοσιακό μαγειρείο, που είναι αφιερωμένο στην κυρά Μαριώ, όπως μαρτυράει και το όνομά του, δημιουργήθηκε από την εγγονή της, την Κλεοπάτρα, η οποία μεταφέρει στα πιάτα της, όλες τις συμβουλές και τα μυστικά της γιαγιάς.
Η φιλοσοφία της είναι τόσο απλή, όσο και τα υλικά που χρησιμοποιεί: αγνά και φρέσκα προϊόντα, συνταγές που περνάνε από γενιά σε γενιά, αγάπη και μεράκι για τη μαγειρική. Οπως άλλωστε έκανε και η γιαγιά Μαριώ, όταν καθημερινά διάλεγε τα καλύτερα υλικά για να ετοιμάσει υπέροχα γεύματα για τους αγαπημένους της.
Η Κλεοπάτρα μπαίνει στο μαγερειό της και δημιουργεί μικρά θαύματα στην κουζίνα, πλούσια σε γεύσεις και αρώματα, πεντανόστιμα και γεμάτα αναμνήσεις. Οι μυρωδιές από το φρεσκομαγειρεμένο φαγητό σίγουρα θα σας παρασύρουν στον ζεστό και φιλόξενο χώρο της. Στο «Μαγερειό της κυρά Μαριώς» θα βρείτε μεγάλη ποικιλία από προτάσεις που καλύπτουν όλες τις προτιμήσεις. Ετοιμαστείτε για το πιο όμορφο γευστικό ταξίδι…
Extra Info: Προφήτη Ηλία 89, Πυλαία, Θεσ/νικη, Τ. 2310 30 83 38, Ωρες λειτουργίας:10:00πμ – 6:00μμ, Facebook: Το Μαγερειό της κυρά Μαριώς, Instagram: tomagereio. Υποκατάστημα Ποτίδαια Χαλκιδικής, Τ. 23730 41 552, Ωρες λειτουργίας: Θερινοί μήνες: 10:00 πμ – 12:00μμ.
4. Κάντε στάση στον Πύργο Πυλαίας ή Πρασακάκη
Στην κορυφή του λόφου, μεταξύ των οδών Λαογραφικού Μουσείου και Πρασακάκη, λίγα μέτρα από το κέντρο της Πυλαίας, θα ανακαλύψετε έναν άγνωστο ιστορικό θησαυρό. Πρόκειται για τον Πύργο Πρασακάκη ή Πύργο της Πυλαίας, όπως επίσης αποκαλούν, ο οποίος αν και χαρακτηρίστηκε έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο – μαζί με μία κρήνη που επίσης διασώζεται – από το 1985, η σημερινή του εικόνα δεν μαρτυρά πως έχει γίνει κάποια ενέργεια για την προστασία και την ανάδειξή του.
Μάλιστα, ελάχιστοι γνωρίζουν για την ύπαρξη και την ιστορία του, ακόμη και κάτοικοι της περιοχής ενώ σίγουρα όσοι περνούν από το σημείο, πιθανολογούν πως επρόκειτο για κάποια ερειπωμένη, παρατημένη και μισογκρεμισμένη οικία του περασμένου αιώνα.
Και όμως, αυτός ο άγνωστος πύργος που βρίσκεται ουσιαστικά στην άκρη της πόλης, και είναι ο μοναδικός, από τους τρεις που διασώζεται μέχρι σήμερα, αποτελεί ένα σημαντικό δείγμα της φρουριακής αρχιτεκτονικής των αρχοντόσπιτων-πύργων στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα.
Παράλληλα, έχει να μας διηγηθεί και μία όμορφη ιστορία για τον ιδιοκτήτη του, από τον οποίο και πήρε το όνομά του, τον γνωστό Ιατρό, Ιωάννη Πρασακάκη.
Διαβάστε περισσότερα: Πύργος Πυλαίας ή Πρασακάκη: Το άγνωστο ιστορικό μνημείο που προσπαθεί να αντισταθεί στο χρόνο και την αδιαφορία – Η ιστορία του
5. Για καλό φαγητό, με αυθεντικές ελληνικές γεύσεις σε ένα φιλόξενο περιβάλλον, επιλέξτε «Το Πέτρινο»
Σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της Πυλαίας, στην οδό Παύλου Μελά 16, θα συναντήσετε την ταβέρνα – ουζερί «Το Πέτρινο». Το γνωστό εστιατόριο, που από το 2003 έχει δώσει τα διαπιστευτήριά του, προσφέροντας στους πελάτες του καθαρές και αυθεντικές ελληνικές γεύσεις, αποτελεί την τέλεια επιλογή για να απολαύσετε το φαγητό σας, είτε κάνετε τη βόλτα σας στην περιοχή, είτε την επισκεφθείτε μόνο γι’ αυτό.
Το γευστικό μενού του περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία από κρεατικά, θαλασσινά, ψαρικά, μαγειρευτά, ορεκτικά και εκλεκτούς ουζομεζέδες. Ολα είναι φτιαγμένα με μεράκι και με τα καλύτερα φρέσκα υλικά, πεντανόστιμα και λαχταριστά, που δεν θα ξέρετε τι να πρωτοδιαλέξετε. Προτείνουμε ανεπιφύλακτα το κοντοσούβλι κοτόπουλο και το τετράγωνο μπιφτέκι του. Στο «Πέτρινο» θα γευτείτε τα πιο φρέσκα ψάρια, καθώς καθημερινά στο τραπέζι τους σερβίρουν, ότι βγάλει η ψαριά από τους ψαράδες που συνεργάζονται.
Εδώ θα δοκιμάσετε και τα πιο νόστιμα χειροποίητα μεζεδάκια, για να απολαύσετε το ουζάκι, το τσίπουρο ή το κρασάκι σας μαζί με την παρέα σας.
Ο όμορφος και ζεστός χώρος του, το φιλόξενο περιβάλλον και η άψογη εξυπηρέτηση συμπληρώνουν το ιδανικό σκηνικό για ένα γεύμα που θα σας αποζημιώσει για την επιλογή σας.
Extra Info: Π. Μελά 16, Πυλαία, Τηλ. 2310 30 30 70, Facebook: Ταβέρνα-Ουζέρι Το Πέτρινο, Instagram: to_petrino_pylaia
6. Δείτε το Μπενουζίλιο, το παρατημένο Μεταξουργείο, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο κτίριο
Στην οδό Σταδίου «κρύβεται» ένας ιστορικός θησαυρός για την πόλη της Θεσσαλονίκης, το Μεταξουργείο Μπενουζίλιο, το οποίο συγκαταλέγεται στα πιο παλιά βιομηχανικά κτίρια της χώρας. Παρότι το Μπενουζίλιο στέκει εκεί εδώ και δεκαετίες, προσπαθεί σθεναρά να αντισταθεί στον αδυσώπητο χρόνο, αποτελώντας παράλληλα έναν σιωπηλό μάρτυρα της ιστορίας.
Τα αρχικά κτίρια, η καμινάδα και ο μαντρότοιχός του, χαρακτηρίστηκαν το 1988, ως «ιστορικά διατηρητέα μνημεία», με ζώνη προστασίας 25 μέτρων και στα πλαίσια του open air museum, προτάθηκε η μετατροπή του σε λαογραφικό μουσείο με εργαστήρια. Μέχρι σήμερα πάντως δεν έχει αλλάξει η μορφή του. Το Μπενουζίλιο χτίσθηκε γύρω στο 1880 και αποτέλεσε τμήμα μεγάλου γνωστού τσιφλικιού των Αλλατίνι που διατηρούσαν κεραμοποιείο.
Το 1919-1920 πέρασε ωστόσο στα χέρια άλλου ιδιοκτήτη, του Ισραηλίτη, Λεβή Μπενουζίλιο, ο οποίος το μετέτρεψε σε βιοτεχνία κατασκευής κλειδαριών και κουμπιών όπου δούλεψαν πολλοί πρόσφυγες κυρίως παιδιά. Το 1952 αν και πολλά μεταξουργεία εξαφανίστηκαν, το Μπενουζίλιο μπόρεσε να επιζήσει. Στο πέρασμα των χρόνων χρησιμοποιήθηκε για διάφορες χρήσεις.
Διαβάστε περισσότερα: Μπενουζίλιο: Το παρατημένο Μεταξουργείο στην Πυλαία που έχει να διηγηθεί αμέτρητες ιστορίες
7. Για χαλάρωση, ποδήλατο και παιχνίδι ανακαλύψτε το Ελαιόρεμα της Πυλαίας
Δεν υπάρχει περίπτωση να επισκεφθείτε την Πυλαία και να μην απολαύσετε τη βόλτα σας στο γνωστό Ελαιόρεμα. Πρόκειται για ένα μοναδικό αστικό πάρκο αναψυχής και άθλησης, ανάμεσα στην Πυλαία, τα Κωνσταντινουπολίτικα και τη Μαλακοπή, που ξεχωρίζει για τη μεγάλη του έκταση και το πλούσιο φυσικό του περιβάλλον.
Ενας χώρος που προσφέρει πληθώρα επιλογών για τους επισκέπτες του, που είτε τον επιλέγουν για περπάτημα, ηρεμία και ξεκούραση, είτε για κοινωνικοποίηση, αθλητισμό και παιχνίδι.
Είναι γεμάτο περιπατητικές και ποδηλατικές διαδρομές και αποτελεί βασικό προορισμό για όσους θέλουν να έρθουν σε επαφή με το περιβάλλον. Το μονοπάτι αναπτύσσεται παράλληλα με το ρέμα ενώ συνεχίζει κατηφορικά και το παλιό μονοπάτι. Εχει εύκολη πρόσβαση από τον Περιφερειακό και διαθέτει χώρο πάρκινγκ.
Διαβάστε περισσότερα: Ελαιόρεμα, Πυλαία: Για περπάτημα, ποδήλατο και παιχνίδι στο πιο όμορφο αστικό πάρκο της Θεσσαλονίκης
8. Θαυμάστε το Παλαιοχριστιανικό Γεφύρι της Πυλαίας
Αν κάνετε τη βόλτα σας στο Ελαιόρεμα σας περιμένει και μία όμορφη έκπληξη… Πρόκειται για το Παλαιοχριστιανικό Γεφύρι (Καμάρα Πυλαίας), το οποίο ένωνε την Πυλαία με τον Χορτιάτη, ως τμήμα της Εγνατίας οδού.
Η πέτρινη γέφυρα, η οποία δεν έχει αποκαλυφθεί ολόκληρη και βρίσκεται στη συμβολή της Περιφερειακής τάφρου με το Ελαιόρεμα, αποτελούσε τμήμα ενός λιθόστρωτου δρόμου που ένωνε τις δύο περιοχές.
Ο χώρος είναι χαρακτηρισμένος ως αρχαίο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού και αποτελεί τοπόσημο της Πυλαίας και ολόκληρου του δήμου. Αξίζει να το δείτε από κοντά!
Διαβάστε περισσότερα: Γνωρίστε το Παλαιοχριστιανικό Γεφύρι της Πυλαίας
Η Στρέψα, που έγινε Καπουτζήδα, που έγινε Πυλαία
Η πρώτη και αρχαία ονομασία της Πυλαίας, που αναφέρεται και από τον Θουκυδίδη, είναι Στρέψα. Η λέξη αυτή σήμαινε πόλη – πύλη της Θράκης. Το 424 π.Χ. η Στρέψα αναφέρεται ως περιοχή πολεμικών επιχειρήσεων κοντά στη Χαλκιδική.
Στην περιοχή βρέθηκαν και αρχαιολογικά ευρήματα. Μεταξύ αυτών, ένας νεολιθικός οικισμός στην Τούμπα κοντά στα νεκροταφεία, ένας μεγάλος μονοθάλαμος Μακεδονικός Τάφος, πίσω από το Νοσοκομείο Αγιος Παύλος, τμήμα τείχους ρωμαϊκού οικισμού, φρέατια και αγωγοί καθώς και η Καμάρα στο Ελαιόρεμα Πυλαίας, το μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Ισιδας που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, δύο παλαιοχριστιανικές Βασιλικές στην οδό Προφήτη Ηλία κ.α.
Καπουτζήδες: Οι καστροφύλακες
Κατά τη Βυζαντινή εποχή και την Τουρκοκρατία, η Πυλαία ήταν γνωστή ως Καπουτζήδα. Λέξη τουρκική που σημαίνει καστροφύλακες, φύλακες των θυρών, και παράγεται από τη λέξη καπού που σημαίνει πόρτα. Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας ανήκε διοικητικά στο ναχιγιέ της Καλαμαριάς.
Σύμφωνα με τις προφορικές παραδόσεις της περιοχής, το 1430 μια ομάδα Βυζαντινών στρατιωτών υπερασπίζονταν σθεναρά τα τείχη της πόλης από την επίθεση του σουλτάνου Μουράτ Β’. Ο σουλτάνος εντυπωσιάστηκε από το θάρρος τους και για να συνθηκολογήσει μαζί τους αποφάσισε να δεχτεί τους όρους των καπουτζήδων μεταξύ των οποίων ήταν φτιάξουν το δικό τους χωριό, την Καπουτζήδα, εκεί που βρίσκεται σήμερα η περιοχή της Τριανδρίας και της Ανω Τούμπας.
Οπως αναφέρει η παράδοση, στα τέλη του 18ου αιώνα, οι θάνατοι που σημειώθηκαν από μια ξαφνική αύξηση του πληθυσμού των φιδιών στην περιοχή ανάγκασαν τους Καπουτζήδες να μετακινηθούν στη σημερινή Πυλαία. Ολη η περιοχή κατοικούταν από γηγενείς Ελληνες.
Η σημερινή Πυλαία
Το σημερινό της όνομα καθιερώθηκε από το 1927, θυμίζοντας και πάλι την ιδιότητα των κατοίκων της να φυλάσσουν τις Πύλες της Θεσσαλονίκης. Ο δήμος Πυλαίας είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Από το 2011 συστάθηκε ο δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Πανοράματος, Πυλαίας και Χορτιάτη.
Φιλοξενεί τις μεγαλύτερες εμπορικές αλυσίδες, πεντάστερα ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, πολυκαταστήματα, πολυεθνικές εταιρείες, αθλητικές εγκαταστάσεις, μεγάλα ιατρικά κέντρα κτλ. Παράλληλα, η φυσική του τοποθεσία, οι φυσικές του ρεματιές και το αυξημένο ποσοστό πρασίνου, με το δάσος του Σέιχ Σου, το ελαιόρεμα κτλ., βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων του.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: profitisilias.com.gr, thinkfree.gr, wikipedia
