Μόνο “μαγική” είναι μπορεί να χαρακτηριστεί η θέα από τον Χορτιάτη μετά την μπόρα.
Αυτή την θέα είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν όσοι επισκέφθηκαν τον Χορτιάτη το απόγευμα του Σαββάτου 4 Νοεμβρίου.
Λίγα λόγια για τον Χορτιάτη
Ο Χορτιάτης είναι βουνό της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης και βρίσκεται ανατολικά της πόλης της Θεσσαλονίκης, με μέγιστο υψόμετρο 1.201 μέτρα. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κισσός. Στους πρόποδές του βρίσκεται κτισμένη η ομώνυμη κωμόπολη που ανήκει στον δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη και η Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Τα μυθολογικά στοιχεία γύρω από το όρος Κισσός (ή Χορτιάτης), στο ανατολικό τμήμα του Θερμαϊκού Κόλπου, και το ομώνυμο πόλισμα, παραπέμπουν στον βασιλιά Κισσέα της Θράκης για τον οποίο μαρτυρεί ο Όμηρος, αλλά και στον κισσό, φυτό που συνδέεται με τον Διόνυσο, όπως και η άμπελος.
Η κόρη του Κισσέα, Θεανώ, παντρεύτηκε τον Τρώα Αντήνορα και έγινε ιέρεια της Αθηνάς στο Ίλιον. Ο Ιφιδάμας, γιος του Αντήνορα και της Θεανώς, μεγάλωσε στη Θράκη κοντά στον παππού του Κισσέα, και παντρεύτηκε την μικρή κόρη του παππού. Πεζοπορώντας ο Ιφιδάμας έφθασε στην Τροία, με δώδεκα πλοία στις διαταγές του, και φονεύεται από τον Αγαμέμνονα.
Η μυθολογική παράδοση διέσωσε, επίσης, τη νίκη του βασιλέα Κάρανου των Μακεδόνων εναντίον του Κισσέως, «ος εδυνάστευεν εν χώρα τη ομόρω», ενώ ο Ευριπίδης αποδίδει τον φόνο του Θράκα βασιλιά στον βασιλιά Αρχέλαο της Μακεδονίας, άμεσο πρόγονο του Αλεξάνδρου. Εκείνο που παρατηρείται είναι η μετατόπιση του μυθολογικού πυρήνα από την περιοχή ανατολικά του Έβρου στον Θερμαϊκό κόλπο και το όρος Κισσός κατά τα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια.
Η μετατόπιση αυτή, αλλά και η νίκη του Κάρανου επί του Κισσέα, όπως και οι μετακινήσεις Τρώων (Αινείας, Αντήνορας) στα παράλια και το εσωτερικό της κατοπινής Μακεδονίας –αντανακλάσεις στο μυθολογικό πεδίο ιστορικών δεδομένων– παραπέμπουν στη συζήτηση για τα όρια του γεωγραφικού όρου Θράκη και του εθνικού Θράκες και την τελική «επικράτηση του πολιτικού όρου Μακεδονία σε βάρος των γεωγραφικών παλαιοεθνικών στοιχείων».
Η ονομασία του Χορτιάτη
Σύμφωνα με τον Στράβωνα ο μυθικός βασιλιάς της Θράκης Κισσέας, πατέρας της Εκάβης και παππούς του Ιφιδάμαντα, έκτισε στους πρόποδες του σημερινού Χορτιάτη, της τότε περιοχής Ανθεμούντας, την πρωτεύουσα του, η οποία πήρε το όνομα Κισσός. Με τη σειρά της, η πόλη έδωσε το όνομα στο βουνό.
Κατά τη βυζαντινή εποχή υπήρχε μοναστήρι στους πρόποδες του βουνού, επονομαζόμενο του Χορταίτη ή Χορταΐτη. Με τρόπο ανάλογο της αρχαιοελληνικής περιόδου, «βάπτισε» με το όνομα αυτό και το όρος. Λογικό επακόλουθο ήταν και η παράφραση του τοπωνυμίου μέχρι τη σύγχρονη εποχή, όταν το βουνό αναγνωρίζεται πλέον ως Χορτιάτης. Το αρχαίο όνομα Κισσός παρέμεινε ως επίσημη ονομασία της κορυφής (1.201 μέτρα).
Το καταφύγιο του ΣΕΟ
Σήμερα σώζεται ο βυζαντινός Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χορτιάτη (12ος αιώνας) που ήταν ο κοιμητηριακός ναός της μονής Χορταΐτου. Επίσης διασώζονται υπολείμματα τοιχοδομιών, πιθανόν του περιβόλου της μονής του Χορταΐτου και κτιριακά υπολείμματα, της ίδιας της μονής, διασκορπισμένα εντός της αυλής του δημοτικού σχολείου Χορτιάτη και στον περιβάλλοντα χώρο (Υδρόμυλος, υδρομάστιγγες κ.ά.), καθώς η Μονή του Χορταΐτου καταστράφηκε ολοσχερώς το 1424.
Η Μονή Παναγίας του Χορταΐτου, ή αλλιώς του Δικαιοκρίτου Χριστού, αποτελούσε μετόχιο της Μονής Παντοκράτορος Κωνσταντινουπόλεως και μνημονεύεται από τον Άγιο Συμεών Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης μαζί με το θαύμα της Θεοτόκου. Η μονή υδροδοτούσε με το νερό του Χορτιάτη μέσω υδραγωγείου την πόλη της Θεσσαλονίκης. Σήμερα στην περιοχή υπάρχει η νεότερη Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χορτιάτη όπου φυλάσσεται η παλαιολόγεια λιτανευτική ιερά Εικόνα της Παναγίας Χορταΐτου (Παναγίας Χορταϊτίσσης) του 14ου αιώνα από την παλαιά μονή.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 2 Σεπτεμβρίου 1944, έγινε στον οικισμό του Χορτιάτη η εκτέλεση πολλών Ελλήνων, που έμεινε γνωστή ως το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη.
Τα κυριότερα μονοπάτια
Το κυριότερο μονοπάτι είναι το Μονοπάτι των Παγοποιών, που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του βουνού και συνδέει τον οικισμό του Χορτιάτη με το καταφύγιο του ΣΕΟ. Η απόσταση είναι περίπου 6.5 χλμ. και χρειάζεται περίπου μιάμιση ώρα πορείας μέχρι το καταφύγιο. Η αφετηρία για το μονοπάτι (υπάρχει πινακίδα) βρίσκεται εκεί που τελειώνει ο οικισμός και λίγο πιο κάτω από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Σε όλη τη διαδρομή υπάρχει εμφανής κόκκινη σήμανση σε άσπρο φόντο πάνω στους βράχους ή στα δέντρα. Το μονοπάτι πήρε το όνομα του από τους παγοποιούς οι οποίοι κατασκεύαζαν χωμάτινες δεξαμενές (μπάρες), τις οποίες γέμιζαν με νερό, για να παγώνουν τις κρύες μέρες του χειμώνα. Έτσι, με τις παγοκολώνες που σχηματίζονταν, τα καλοκαίρια, όταν ακόμη δεν υπήρχαν τα ηλεκτρικά ψυγεία, ο Χορτιάτης λειτουργούσε ως το φυσικό παγοποιείο της Θεσσαλονίκης.
