Για όσους επιθυμούν ένα ταξίδι στην ιστορία, όπου το χθες με το σήμερα συναντιούνται αρμονικά και προσφέρουν μοναδικές εικόνες με ιδιαίτερο λαογραφικό, θρησκευτικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, τότε η Οσσα είναι ο προορισμός σας.
Η Οσσα, είναι ένα χωριό, περίπου 35 χιλιόμετρα έξω από τη Θεσσαλονίκη, «σκαρφαλωμένο» σε υψόμετρο 650 μέτρων στο όρος Βερτίσκος, απ’ όπου αγναντεύει από ψηλά την υπέροχη θέα στον κάμπο του Λαγκαδά.
Συγκαταλέγεται στους παλαιότερους οικισμούς της περιοχής, με πλούσια παράδοση και ιστορία, που ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια (4 π.Χ. αιώνας) και φτάνει μέχρι και σήμερα.
Η ομορφιά της, σε συνδυασμό με τη φιλοξενία των κατοίκων της αλλά και όλα όσα έχετε να δείτε κατά την περιήγησή σας στο χωριό, την καθιστούν μία ιδανική πρόταση για ξεχωριστή μίνι απόδραση από τη Θεσσαλονίκη.
Σαν παλιά αρχόντισσα, η Οσσα φιλόξενη και επιβλητική, σας προσκαλεί για μία βόλτα στα όμορφα δρομάκια της, όπου θα ανακαλύψετε πολλούς “κρυμμένους” θησαυρούς.
Μεταξύ αυτών αρκετά παραδοσιακά κτίρια με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που έχουν χτιστεί πριν από το 1900, μερικά από τα οποία έχουν αποκατασταθεί και λειτουργούν ως εκθεσιακοί χώροι καθώς και τις δύο σημαντικές εκκλησίες της.
Το παραδοσιακό χωριό των 300 περίπου μόνιμων κατοίκων, που είναι φημισμένο για τα τραγανά κόκκινα κεράσια του και τον βιολογικό αμπελώνα που διαθέτει (είναι ενταγμένος στο οινοπαραγωγικό δίκτυο των «Δρόμων του Κρασιού της Βόρειας Ελλάδας», με ποιοτική απόδοση και με παραγωγή κρασιών που φέρουν την ένδειξη καταγωγής «Τοπικός Οίνος Πλαγιών Βερτίσκου»), εκτός από τα εκλεκτά τοπικά εδέσματα έχει να προσφέρει στους επισκέπτες του ένα μοναδικό ταξίδι στην ιστορία με ατελείωτες εικόνες που θα σας μείνουν αξέχαστες.
Η Αγία Κυράννα που έζησε και πέθανε στην Οσσα και ο Ιστορικός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών
Στην Οσσα θα συναντήσετε τον Ιερό Ναό της Αγίας Νεομάρτυρος Κυράννας, η οποία γεννήθηκε και έζησε εκεί, αλλά μαρτύρησε σε νεαρή ηλικία σε φυλακή της Θεσσαλονίκης στις 28 Φεβρουαρίου 1751. Στον Ιερό Ναό (1868) φυλάσσονται τα Ιερά Λείψανα της Αγίας Νεομάρτυρος Κυράννας και η θαυματουργή της εικόνα, η οποία είναι έργο του Χριστόδουλου Ζωγράφου από τη Σιάτιστα Κοζάνης.
Ο ναός αποτελεί το κέντρο της ευλαβικής αναφοράς και προσκύνησης των κατοίκων της περιοχής, ιδιαιτέρως κατά τις δύο πανηγύρεις του, στις 8 Ιανουαρίου και στις 28 Φεβρουαρίου.
Ιστορικότερος ναός όμως είναι ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, του 17ου αιώνα, που ανακαινίστηκε το 1804 και βρίσκεται στην άκρη του χωριού, μέσα ένα υπέροχο φυσικό τοπίο. Εκεί, διασώζεται το αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο του και σημαντικές εικόνες, έργα Ηπειρωτών και Δυτικομακεδόνων μαστόρων.
Αξίζει να αναφέρουμε πως στις 12 Σεπτεμβρίου του 2011 βρέθηκαν μέσα στο ιερό βήμα, δεξιά της Αγίας Τράπεζας τα χαριτόβρυτα ιερά λείψανα της Αγίας Νεομάρτυρος Κυράννας.
Επίσης, στις 8 Φεβρουαρίου του 2012 βρέθηκαν, κατά θαυμαστό τρόπο έξω από την θύρα του ιερού βήματος και δεξιά, τα χαριτόβρυτα ιερά λείψανα της Αγίας Νεομάρτυρος Ακυλίνας – Αγγελίνας της εκ του Ζαγγλιβερίου καταγόμενης και από τα οποία μερικά εκτός της Τιμίας Κάρας της, φυλάσσονται σήμερα στο ναό.
Το Παλαιό Παντοπωλείο, το Παλαιό Τσαγκαράδικο και το Παλαιό Δημοτικό Σχολείο
Αυτό που θα τραβήξει την προσοχή μικρών και μεγάλων κατά την επίσκεψή τους στην Οσσα είναι σίγουρα το Παλαιό Παντοπωλείο, το Παλαιό Τσαγκαράδικο και το Παλαιό Δημοτικό Σχολείο. Με τη φροντίδα και την εθελοντική υποστήριξη του Συλλόγου Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα», λειτουργούν τρεις επισκέψιμοι χώροι προβολής και ανάδειξης της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού.
Στην περιφέρεια των δύο πλατειών μπορεί κάποιος να θαυμάσει την επανάχρηση του Παλαιού Παντοπωλείου και την αναβίωση του Παλαιού Τσαγκαράδικου, όπου παρουσιάζεται η τέχνη της υποδηματοποιίας στην οποία είχαν εξειδίκευση οι κάτοικοι και η παράδοσή της χάνεται μέσα στους αιώνες.
Στο χωριό δεσπόζει και το εμβληματικό σχολείο, κατασκευής του 1926, που αποτελεί σχέδιο του Ξενοφώντα Παιονίδη. Πρόκειται για τον αρχιτέκτονα που διαμόρφωσε το πρόσωπο της Θεσσαλονίκης μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος.
Σήμερα το κτήριο στεγάζει υπηρεσίες του δήμου και μία αίθουσα, όπου εκτίθεται η Λαογραφική Συλλογή Οσσας, που παρουσιάζει στοιχεία από την αγροτική ζωή και τον καθημερινό βίο των κατοίκων.
Διάφορες οικίες είναι σε φάση μελέτης αποκατάστασης ενώ αναμένεται να δημιουργηθεί και ένας θεματικός εκθεσιακός χώρος με τίτλο «Το κονάκι του παπουτσή» με χρηματοδότηση του προγράμματος LEADER και με φορέα υλοποίησης τον Σύλλογο Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα». Πρόκειται για το πρώτο και μοναδικό πολυμεσικό εκθετήριο για τη συστηματική καταγραφή της ιστορίας της υποδηματοποιίας στην Ελλάδα, με κύρια αναφορά στον οικισμό της Οσσας!
Οσσα: Λίγα λόγια για την ιστορία της
Οπως προαναφέραμε, η Οσσα είναι από τα παλαιότερα χωριά της περιοχής. Η ιστορία της ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια, γίνεται όμως ιδιαίτερα γνωστή κατά την ελληνιστική περίοδο ως πόλη της αρχαίας Βισαλτίας (τοποθετημένη λίγο ανατολικότερα, στα σύνορα με τον Σοχό) που κόβει δικό της νόμισμα. Πάνω από το χωριό δεσπόζει ο λόφος Κουρί, όπου ανακαλύφθηκαν ίχνη αρχαίου ελληνιστικού οικισμού και η θέα είναι εξαιρετική.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Βισόκα / Βυσσώκα και οι άνδρες κάτοικοί της ήταν φημισμένοι παπουτσήδες, τσαγκάρηδες, ταμπάκηδες (βυρσοδέψες), έμποροι μαλλιών και μάλλινων υφασμάτων, ενώ από τα δίπατα πέτρινα μακεδονικά σπίτια της ακουγόταν ο ήχος του αργαλειού, με τη χρήση του οποίου οι άξιες γυναίκες της Οσσας κατασκεύαζαν πανέμορφα και πολύχρωμα μάλλινα υφαντά.
Οι κάτοικοί της είναι ντόπιοι γηγενείς Μακεδόνες, ενώ πολλές οικογένειες έλκουν την καταγωγή τους από την Ηπειρο. Μετά το 1922 κατέφθασαν μερικές οικογένειες από το Αλμαλί της Αν. Θράκης. Εντονη και ακμαία υπήρξε η εκπαιδευτική δραστηριότητα κατά τον 19οαιώνα, με τη λειτουργία Ελληνικών Σχολείων και «Αστικής Σχολής», η φήμη της οποίας προσελκύει μαθητικό δυναμικό από τα περίχωρα, ακόμα και από τον Λαγκαδά.
