Αποτελεί έναν από τους πιο όμορφους οικισμούς του Στρυμονικού Κόλπου, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων, παραδοσιακό χαρακτήρα και φυσικό πλούτο που σε «μαγεύει» με την πρώτη ματιά.
Τα Βρασνά, είναι ένα μικρό χωριό, σε μία γωνιά της Κεντρικής Μακεδονίας, στο ανατολικό άκρο του νομού Θεσσαλονίκης, που έχει τόσα να σου διηγηθεί και να σου προσφέρει που σίγουρα αξίζει να τα ανακαλύψεις! Ο εναλλακτικός προορισμός, που αναφέρεται ακόμα και σε γραπτά του Θουκυδίδη, βρίσκεται «σκαρφαλωμένος» σε έναν κατάφυτο λόφο, 80 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, στους πρόποδες των Κερδυλίων, ατενίζοντας με καμάρι το απέραντο γαλάζιο και τον Στρυμονικό Κόλπο.
Απέχουν από τη Θεσσαλονίκη περίπου 80 χιλιόμετρα και είναι ορατά από την Εγνατία Οδό, με κατεύθυνση προς ή από Καβάλα, Δράμα. Θα τα αντικρίσεις λίγο πριν το τούνελ των Βρασνών (αυτό με την τεράστια ελληνική σημαία και τον ήλιο της Βεργίνας), από το οποίο και απέχουν στην κυριολεξία μία ανάσα. Οπότε, ακόμη και αν δεν έχεις προγραμματίσει να τα επισκεφθείς, κάνε τη στάση σου και δεν θα το μετανιώσεις.
Λίγο πιο κάτω, παραθαλάσσια, θα συναντήσεις και την παραλία των Βρασνών αλλά και τα Νέα Βρασνά, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλή τους καλοκαιρινούς μήνες για τις βραβευμένες, με γαλάζια σημαία, ακτές τους. Μαζί αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Βρασνών και ανήκουν στο Δήμο Βόλβης.
Τα «Παλαιά» Βρασνά ή ακόμη και «Ανω» Βρασνά, όπως κάποιοι τα αποκαλούν για να τα ξεχωρίσουν, αποτελούν ένα μικρό «διαμαντάκι» για την περιοχή τόσο με την τοποθεσία και την γραφική ομορφιά τους, όσο και με τη βαθιά ιστορία και τα αξιοθέατά τους.
Είτε τα επισκεφθείς καλοκαίρι, για να απολαύσεις τη δροσιά τους και τα γάργαρα, από τις πηγές νερά τους, είτε το χειμώνα, για να περπατήσεις στα πλακόστρωτα σοκάκια τους και να γευτείς ντόπιες λιχουδιές, τα Βρασνά είναι ένας προορισμός που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίσεις!
Τι πρέπει να δεις και να κάνεις στα Βρασνά
Το χωριό των Βρασνών, με την αρχαία και βυζαντινή ιστορία, πραγματικά είναι ένα μικρό «κόσμημα» με τα πανέμορφα λιθόκτιστα σπίτια του, μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, τη γραφική πλατεία του και τις κρήνες του, τα παραδοσιακά καφενεδέκια και τις ταβέρνες του, το καταπράσινο φυσικό του περιβάλλον και τη μαγευτική του θέα στον ανοιχτό ορίζοντα.
Ωστόσο, είναι και ένας τόπος, που έχει να επιδείξει σημαντικά ιστορικά αξιοθέατα, που θα σας ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο και θα σας «μαρτυρήσουν» ένα κομμάτι της ιστορίας τους. Αν βρεθείτε στον όμορφο αυτό τόπο, μην παραλείψετε να δείτε…
1. Τα απομεινάρια του Βυζαντινού Πύργου
Ο Βυζαντινός Πύργος βρίσκεται μέσα στον αυλόγυρο της εκκλησίας του χωριού και χρονολογείται από τις αρχές του 15ου αιώνα, την εποχή των Παλαιολόγων. Χρησίμευε για την οχύρωση του οικισμού και ίσως για την ενίσχυση της φρούρησης του δρόμου από τη Βόλβη προς την πεδιάδα του Στρυμόνα. Αρχικά ήταν τριώροφος και στεγασμένος. Σήμερα σώζεται ο πρώτος όροφος (ο οποίος είναι μπαζωμένος) και τμήματά του, ως και τον τρίτο.
Το εμβαδό του είναι 50 τ.μ. (7×7.30). Ο πύργος είναι χτισμένος με ακανόνιστες πέτρες από την περιοχή και διαθέτει ενισχυτικές αντηρίδες (0.80×1.20) θυμίζοντας έτσι ανάλογα κτίσματα της παλαιολόγειας περιόδου στη Μακεδονία (πύργοι Γαλάτιστας, Αγίου Βασιλείου, Ευκαρπίας, Αγίας Μαρίνας, διάφορες οχυρώσεις στο Αγιο Ορος).
Παράλληλά, σώζονται ίχνη από το ξύλινο πάτωμα του δευτέρου ορόφου και από το ροζ επίχρισμα του καπναγωγού. Τη δεκαετία του ’80 και το 1997 πραγματοποιήθηκαν στερεωτικές εργασίες, οι οποίες ωστόσο ήταν περιορισμένες, με αποτέλεσμα ο πύργος να χρειάζεται σήμερα πιο ολοκληρωμένες παρεμβάσεις αν όχι για την αναστήλωση, τουλάχιστον για τη διάσωσή του.
2. Τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Γεωργίου
Ο Ναός βρίσκεται δίπλα στον Βυζαντινό Πύργο. Εδώ θα δείτε το ιστορικό καμπαναριό κτισμένο το 1846 καθώς και την τοιχοποιία του, στην οποία ενσωματώθηκαν και ρωμαϊκά ταφικά ανάγλυφα.
3. Το παλιό ιστορικό σχολείο, με το Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο των Ορυκτών Πετρωμάτων και Κρυστάλλων και το Μνημείο του Ζαχαρία Καρδάρα
Εννοείται πως αν βρεθείτε στα Βρασνά πρέπει να επισκεφθείτε το παλιό ιστορικό σχολείο. Πρόκειται για ένα κτίσμα του 1943, στο οποίο στεγάζονται το Λαογραφικό Μουσείο, με ιστορικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης μαζί με τη Βιβλιοθήκη, το Πολιτιστικό Κέντρο και την Εκθεση Ορυκτών Πετρωμάτων και Κρυστάλλων.
Στο τελευταίο, θα αντικρίσετε ένα υπερθέαμα χρωμάτων και λάμψης μέσα σε προθήκες, μοναδικό στο είδος του. Το μουσείο δημιούργησε ο Μιχάλης Βλάχος και η Γερμανίδα σύζυγός του Ute Gerhard, που γύρισαν όλη την Ελλάδα συλλέγοντας σπάνια και εξαιρετικής ομορφιάς πετρώματα. Το 2012 οι δύο ερασιτέχνες ερευνητές δώρισαν ένα μεγάλο μέρος της συλλογής τους, με τα καλύτερα δείγματα στα Βρασνά, και ίδρυσαν το συγκεκριμένο Μουσείο.
Εξω από το σχολείο θα δείτε το Μνημείο του στρατιώτη Ζαχαρία Καρδάρα. Γεννημένος στα Βρασνά, ο Ζαχαρίας Καρδάρας του Αστερίου, υπηρετούσε τη στρατιωτική θητεία στην Κύπρο, όταν σε ηλικία 19 ετών, απήχθη και στη συνέχεια σκοτώθηκε από Τουρκοκύπριους εξτρεμιστές στις 2 Φεβρουαρίου 1966. Θεωρούνταν αγνοούμενος επί 50 ολόκληρα χρόνια, καθώς δεν είχε βρεθεί η σορός του. Ωστόσο, τα οστά του εντοπίστηκαν το 2015 και η εξέταση του DNA έδειξε την ταυτότητα του.
Υπήρξε ένας από τους πρώτους Ελληνες αγνοούμενους της κυπριακής τραγωδίας που ταυτοποιήθηκε. Στις 20 Ιανουαρίου 2016, μετά από μισό αιώνα, επέστρεψε η σορός του στη γενέθλια γη των Βρασνών, όπου γράφτηκε ο τραγικός επίλογος, σε ένα συγκινητικό ύστατο χαίρε. Στη νεκρώσιμη ακολουθία τότε, παρευρέθηκαν τα αδέρφια του, καθώς οι γονείς του είχαν ήδη πεθάνει (η μητέρα του πριν λίγα χρόνια), χωρίς να μάθουν τι απέγινε ο γιός τους.
4. Τη «Δρακότρυπα», το σπήλαιο των Βρασνών
Πρόκειται για ένα μικρό σε μέγεθος σπήλαιο (περίπου 10 μέτρα), κοντά στο κέντρο του χωριού, που αποτελείται από τρεις θαλάμους, οι οποίοι επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο πρώτος είναι στενόμακρος και καταλήγει στον δεύτερο και μεγαλύτερο θάλαμο με τα πιο ενδιαφέροντα σπηλαιοθέματα, μέσω ενός στενού και χαμηλού διαδρόμου. Μετά από ένα ακόμη στενό πέρασμα 20-25 εκατοστών, βρίσκεται ο τρίτος θάλαμος και ένα «πατάρι» που είναι προσιτό μέσω μιας σκάλας.
Στο σπήλαιο εγκαταβιούν πλήθος εντόμων, μεταξύ των οποίων και το ενδημικό είδος Acanthopetalum chalkidicense, ενώ εντοπίζονται και αποικίες τριών ειδών νυχτερίδων, που απειλούνται με εξαφάνιση. Η περιοχή προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις για το περιβάλλον. Περιγράφηκε και χαρτογραφήθηκε για πρώτη φορά από τον Κ.Ατακτίδη και τη Σπηλαιολογική Ομάδα Καβάλας το 1988.
Δείτε επίσης: Αδάμ: Το γραφικό χωριό στη Θεσσαλονίκη με τους μικρούς… θησαυρούς (ΒΙΝΤΕΟ & ΦΩΤΟ)
5. Τον Αρχαιολογικό χώρο «Τρυπημένη Πέτρα»
Στην τοποθεσία «Τρυπημένη Πέτρα», σε χαμηλό ύψωμα, ανάμεσα στις υπώρειες του Κερδυλίου όρους και την παραλία των Βρασνών, εντοπίστηκε ένα καλά σωζόμενο οχυρό. Πρόκειται για ένα φρουριακό οικοδόμημα πεντάπλευρου σχήματος, με αμυντικούς πύργους, αποθηκευτικούς χώρους και ελαιοτριβείο (4ος – 1ος αι.π.Χ).
Ο χώρος προσδιορίστηκε αμέσως από τον εξοπλισμό του, με ένα μεγάλο λίθινο τραπητή (trapetum) επάνω από έναν αγωγό, τον κεντρικό αγωγό του κτηρίου για την απαγωγή των αποβλήτων από την επεξεργασία των καρπών της ελιάς έξω από το συγκρότημα, καθώς και από μια μεγάλη ποσότητα θραυσμένων ελαιοπυρήνων στον αμέσως προς τα νότια χώρο. Το οχυρό φαίνεται ήλεγχε τον Στρυμονικό κόλπο και το πέρασμα προς τη Θράκη.
6. Τις κρήνες και τη μοναδική θέα
Στο χωριό θα συναντήσετε και πολλές κρήνες, όπως την πηγή της Πλατείας Χοροστάσι, στο κέντρο του χωριού, το “αγάδικο”, τη βρύση δηλαδή του αγά, την πηγή της Μουτσάρας, που είναι το παλιό υδραγωγείο και άλλες. Ρωτήστε τους ντόπιους να σας διηγηθούν τις ιστορίες τους. Παράλληλα, βρείτε το σημείο με την καλύτερη θέα στον Στρυμονικό Κόλπο και κάντε πεζοπορία μέσα στη φύση.
Μικρό χωριό, μεγάλη ιστορία
Αν και είναι μικρό χωριό, τα Βρασνά έχουν μεγάλη ιστορία, που ξεκινά μάλιστα τον 5ο π.Χ. αιώνα. Εκεί τοποθετείται πιθανώς η αρχαία θρακική πόλη της Βισαλτίας Βρέα, την οποία αναφέρει και ο Θουκυδίδης. Υπήρχε ως την εποχή του Φιλίππου Β’, ενώ αργότερα – κατά τη ρωμαϊκή εποχή – φαίνεται πως ο πληθυσμός της πόλης απορροφήθηκε από την Αμφίπολη ή κάποια άλλη γειτονική πόλη.
Οσο για το όνομά της, λέγεται πως προέρχεται από το αρχαίο τοπωνύμιο «Βρέα» (έχει σχέση με τη θρακική λέξη βρία = πόλη), το οποίο διασώθηκε πιθανώς παραφρασμένο στη νεότερη ονομασία Βραστά, που το 1918 έγινε τελικά Βρασνά. Αλλοι υποστηρίζουν πως προήλθε, από μια πόλη, η οποία στην αρχαιότητα ήταν χαμηλότερα από τη σημερινή τοποθεσία των Βρασνών, προς τη θάλασσα και παραπλεύρως της Εγνατία Οδού, και ονομαζότανε Βορμίσκος ή Βρομίσκος.
Επίσης από τα Βρασνά πέρασε ο Στρατηγός των Σπαρτιατών Βρασίδας, ο οποίος στρατοπέδευσε στην περιοχή για την ανάπαυση των στρατιωτών και στη συνέχεια ακολούθησε τον δρόμο προς την κατάκτηση της Αμφιπόλεως, από τους Αθηναίους. Το 446/5 π.Χ. ο Περικλής είχε ιδρύσει αθηναϊκή κληρουχία, που το ιδρυτικό της ψήφισμα είχε βρεθεί παλιότερα στο χωριό αυτό.
Κατά την Παλαιολόγεια περίοδο – αρχές του 15ου αιώνα – στο κέντρο του οικισμού των Βραστών, κτίσθηκε πύργος, ο οποίος χρησίμευε για την οχύρωση του οικισμού και ίσως για την ενίσχυση της φρούρησης του δρόμου από τη Βόλβη προς την πεδιάδα του Στρυμόνα. Τα Βραστά μνημονεύονται στους αθωνικούς καταλόγους. Στα 1300 ανήκουν στο Κατεπανίκιο Στεφανινών, ενώ αργότερα στο Κατεπανίκιο της Ρεντίνας.
Από τα Βρασνά κατάγονταν οι Μακεδονομάχοι Δημήτριος Κρουστάλης και Αναστάσιος Φυλακτός. Προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στον Μακεδονικό Αγώνα γνωρίζοντας μυστικά περάσματα της περιοχής και συνεργαζόμενοι με αντάρτικα σώματα που δρούσαν στα Βρασνά αλλά και ευρύτερα στη Θεσσαλονίκη, τις Σέρρες και την Χαλκιδική
Τα Βρασνά ανήκουν στο Δήμο Βόλβης και μαζί με τα Νέα Βρασνά, την Παραλία Βρασνών και τα Παλιάμπελα αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Βρασνών. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το όμορφο χωριό έχει 278 κατοίκους. Η παραλία Βρασνών και τα Νέα Βρασνά βρίσκονται στα παράλια του Στρυμονικού Κόλπου. Εχει επικρατήσει, για να μην γίνεται σύγχυση, ο παλαιότερος ορεινός οικισμός να αποκαλείται Παλαιά Βρασνά.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: kastra.eu, Wikipedia.org, dimosvolvis, kavalacavingteam.blogspot.com
