Η εμβληματική του όψη, η ανακτορική νεοκλασική αρχιτεκτονική του, η κομβική τοποθεσία του, η ακαταμάχητη θέα του και η πολυτάραχη ιστορία του το καθιστούν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα νεοκλασικά κτίρια της Θεσσαλονίκης.
Το Κυβερνείο, γνωστό στους περισσότερους ως «Παλατάκι», βρίσκεται στην πιο όμορφη ίσως γωνιά της πόλης, σε ένα παραθαλάσσιο ύψωμα στην άκρη του Καραμπουρνού (Μικρό Εμβολο ή Καραμπουρνάκι), στην Καλαμαριά ενώ στα… πόδια του «απλώνεται» ο Θερμαϊκός Κόλπος.
Η θέα του μοναδική και ακαταμάχητη… Από τη μία πλευρά, η Θεσσαλονίκη και το παραλιακό της μέτωπο, ο Λευκός Πύργος και το λιμάνι και από την άλλη, οι κορυφογραμμές του Ολύμπου, τα Πιέρια Ορη και φυσικά το απέραντο γαλάζιο.
Μία τοποθεσία τόσο καίρια και κομβική, όσο και μαγευτική, εκεί ακριβώς που σκάει το κύμα και η θαλασσινή αύρα κάνει τις… βόλτες της στο μεγάλο κήπο του και τις τεράστιες του βεράντες.
Χτισμένο σε οικόπεδο περίπου 15 στρεμμάτων, το υπέροχο και επιβλητικό νεοκλασικό κτίριο χτίσθηκε τη δεκαετία του ’50, πάνω σε παλιό οχυρό και θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα ανακτορικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με προπύλαιο και περιστύλιο αποτελούμενο από ιωνικούς κίονες.
Η άλλοτε εξοχική κατοικία της βασιλικής οικογένειας, εξ ου και «Παλατάκι» έχει φιλοξενήσει εκτός από βασιλείς, προέδρους της Δημοκρατίας, πολιτικούς και κορυφαίες ξένες προσωπικότητες.
Σήμερα, αυτό το πολύτιμο «κόσμημα» στέκει βουβό, άδειο, μόνο… Η παλιά του αίγλη «συγκρούεται» καθημερινά με την αδυσώπητη ροή του χρόνου και προσπαθεί να αντισταθεί σθεναρά στη φθορά και την εγκατάλειψη. Είναι γεγονός πως χρειάζεται πολιτική βούληση για να αποκτήσει και πάλι ζωή.
Η διάσωση και αξιοποίηση ενός τόσο σημαντικού συγκροτήματος, όπως είναι το Κυβερνείο, το οποίο μάλιστα το 2001, χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο, δεν αποτελεί μόνο επιτακτική ανάγκη αλλά και υποχρέωση! Αλλωστε αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης.
9 πράγματα που πρέπει να μάθετε για το Κυβερνείο ή Παλατάκι
1. Το Κυβερνείο, όπως είναι επίσημα γνωστό, σχεδιάστηκε από τον Περικλή Σακελλάριο και με τελική επεξεργασία του Ι. Χριστόπουλου στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η ανέγερσή του αποφασίστηκε από το υπουργείο Δημοσίων Eργων και η επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει πως εκεί θα στεγαζόταν το νέο Κυβερνείο της Θεσσαλονίκης. Το 1960 εγκαινιάστηκε για να χρησιμοποιηθεί ως κατοικία του τότε υπουργού Βορείου Ελλάδος.
2. Το αρχοντικό εκτείνεται σε 15 στρέμματα, με θέα στον Θερμαϊκό Κόλπο, περίπου 8 χιλιόμετρα νότια του κέντρου της πόλης της Θεσσαλονίκης. Η περιοχή που βρίσκεται είναι ειδικής προστασίας, με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Οι χώροι περιλαμβάνουν μια κύρια πύλη με θαλάμους φρουράς, ένα παρεκκλήσι, ένα ελικοδρόμιο και πρόσβαση σε μια αποβάθρα στη θάλασσα.
3. Το νεοκλασικό διαθέτει επιφάνεια 1.604 τ.μ. σε δύο επίπεδα, ένα υπόγειο 1.330 τ.μ. συν εντυπωσιακούς εξώστες που φτάνουν τα 1.105 τ.μ. Οι αίθουσες υποδοχής του κοινού βρίσκονται στο ισόγειο, ενώ ο επάνω όροφος αποτελείται από δύο σουίτες και χώρους προσωπικού. Το υπόγειο περιέχει τις κουζίνες, το πλυσταριό, την αποθήκη και τους βοηθητικούς χώρους.
4. Η μπροστινή πρόσοψη του αρχοντικού χαρακτηρίζεται από μια ιωνική κιονοστοιχία δύο επιπέδων και μια μεγάλη μαρμάρινη αυλή. Μια κιονοστοιχία διατρέχει επίσης την πίσω πρόσοψη του αρχοντικού. Αυτό δημιούργησε άφθονο υπαίθριο χώρο που διευκόλυνε τη φιλοξενία μεγάλων υπαίθριων εκδηλώσεων. Στους χώρους του έχει φιλοξενήσει βασιλείς, προέδρους της Δημοκρατίας, πρωθυπουργούς και πολιτικούς, μεταξύ αυτών και αρκετές ξένες προσωπικότητες.
5. Το 1963, το «Παλατάκι», που είναι και το δημοφιλές όνομά του, δόθηκε στην ελληνική βασιλική οικογένεια σαν «βασιλική θερινή κατοικία/ανάκτορο». Ωστόσο χρησιμοποιήθηκε γι’ αυτό το λόγο, μόνο μία νύχτα καθώς τα μέλη της προτιμούσαν το παλιό ξενοδοχείο Méditerranée, στην παλιά παραλία.
6. Το 1968, κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών, αποδόθηκε και πάλι η χρήση του ακινήτου στο υπουργείο Βορείου Ελλάδος.
7. Μετά το 1974 χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως κατοικία των μη Θεσσαλονικιών υπουργών Μακεδονίας-Θράκης – και παλαιότερα Βορείου Ελλάδος -και από τον Πρωθυπουργό και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή κατά τη διάρκεια των επισκέψεων του στην πόλη.
8. Τελευταίος ένοικός του κτιρίου ήταν ο υπουργός Μακεδονίας-Θράκης, από την Κοζάνη, Νίκος Τσιαρτσιώνης, ο οποίος έμεινε εκεί την περίοδο 2004-2006.
9. Σχεδόν 18 χρόνια παραμένει κλειστό και αναξιοποίητο. Χρησιμοποιείται περιοδικά για συναυλίες, εκθέσεις και καλλιτεχνικά δρώμενα, δεδομένου ότι προσφέρει εντυπωσιακό φυσικό και αρχιτεκτονικό σκηνικό.
Δείτε επίσης: Βίλα Αλλατίνη: 8 μικρές ιστορίες για την έπαυλη – σύμβολο στη Θεσσαλονίκη (ΒΙΝΤΕΟ drone & ΦΩΤΟ)
«Παλατάκι»: Η σημερινή του κατάσταση
Σήμερα, κάποιοι το αποκαλούν, κυρίως περιπαικτικά, «ερείπιο πολυτελείας». Ισως ο χαρακτηρισμός είναι βαρύς, ωστόσο έρχεται να καταδείξει την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή, της εγκατάλειψης του κτιρίου και της μη αξιοποίησης του.
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται περιστασιακά ο αύλειος χώρος του για διάφορες εκδηλώσεις (όπως το φεστιβάλ Reworks, συναυλίες, δεξιώσεις κ.α.) ωστόσο το «Παλατάκι» όπως φαίνεται έχει αφεθεί στην τύχη του, και με αντίπαλο το χρόνο και τη μη συντήρηση, η φθορά είναι φυσιολογική.
Χαρακτηριστικό είναι πως η εσωτερική τοιχοποιία καταστρέφεται από την υγρασία και τη μούχλα, το ίδιο και οι οροφές απ’ όπου πέφτουν σοβάδες καθώς και τα ξύλινα πατώματα. Ζημιές υπάρχουν και στο εξωτερικό μέρος του κτιρίου, στους εξώστες και στις βεράντες. Παράλληλα, πολλά από τα αντικείμενα αξίας που υπήρχαν στο χώρο, έχουν μεταφερθεί (;), χαθεί (;) και εντοπιστεί σε άλλα μέρη.
Σημαντική είναι και μία μελέτη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που αναφέρει πως το Κυβερνείο αντιμετωπίζει προβλήματα και σε ό,τι αφορά την καθίζηση του εδάφους, λόγω της διάβρωσής του από την πλευρά τής θάλασσας.
Ωστόσο όλα μπορούν να διορθωθούν και το Κυβερνείο να αποκτήσει την παλιά του αίγλη, αν γίνουν άμεσες και σωστές κινήσεις. Υπήρξαν και υπάρχουν πολλές ιδέες για την αξιοποίησή του, ουδεμία ωστόσο δεν έχει προχωρήσει. Μία εξ αυτών ήταν να λειτουργήσει ως πολυχώρος πολιτισμού και σε συνδυασμό με το στρατόπεδο Κόδρα, να μετατραπεί η περιοχή σε έναν τουριστικό πόλο.
Να σημειώσουμε πως αυτήν τη στιγμή, το Παλατάκι βρίσκεται στην κυριότητα της Εταιρείας Ακινήτων τού Δημοσίου (ΕΤΑΔ) ΑΕ, θυγατρικής τού λεγόμενου Υπερταμείου.
Η μεγάλη προσπάθεια διάσωσης του από το Σύλλογο Φίλων του Κυβερνείου «Σώστε το Παλατάκι»
Εντονη είναι η αγωνία για την τύχη του από την κοινωνία των πολιτών, που δραστηριοποιείται έντονα με διάφορες κινήσεις ώστε να ενημερώσει και τον υπόλοιπο κόσμο, να αφυπνίσει τις τοπικές και όχι μόνο δυνάμεις αλλά και να συμβάλλει στην αξιοποίησή του.
Τα τελευταία χρόνια, δημιουργήθηκε η ομάδα «Σώστε το Παλατάκι». Ο νεοσύστατος Σύλλογος Φίλων του Κυβερνείου προσπαθεί για τη διάσωση, ανάδειξη και δημόσια αξιοποίηση αυτού του εμβληματικού κτιρίου, μέσα από διάφορες, δράσεις, ημερίδες, συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις.
Οπως είχε ξεκαθαρίσει σε παλαιότερες δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του συλλόγου, Ν. Καρακώστας: «Δεν έχουμε καμία εμπλοκή με κόμματα και δεν δεχόμαστε κανένα πατρονάρισμα από αυτά. Αυτό που μας ενδιαφέρει σε πρώτο στάδιο είναι να υπάρξει η πολιτική βούληση για τη διάσωσή του, κάτι που σημαίνει να γίνουν άμεσα κάποιες εργασίες αποκατάστασης των φθορών στο κτίριο και στις λοιπές υποδομές και, σε δεύτερο χρόνο, να προσδιοριστεί η χρήση του.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι το Παλατάκι μπορεί να γίνει ένας σπουδαίος χώρος πολιτισμού, στον οποίο θα μπορούν να εξυπηρετούνται παράλληλα και άλλες ανάγκες τής πόλης. Χαιρόμαστε που τον τελευταίο καιρό υπάρχει κινητικότητα γύρω από το θέμα. Για εμάς, θα ήταν σπουδαίο να περνούσαμε στο επόμενο στάδιο, αυτό της απελευθέρωσης του ακινήτου από το ΤΑΙΠΕΔ και, με νομοθετική ρύθμιση, να αξιοποιηθεί υπέρ του τόπου και των πολιτών».
«Καθημερινά βλέπουμε να χάνεται η περιουσία του Κράτους και να περιφρονείται η ιστορική μας μνήμη και ο πολιτισμός της Πόλης της Μακεδονίας μας»
Στην τελευταία τους επιστολή προς τον πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου Κ.Μ., κ. Θεόδωρο Μητράκα, οι άνθρωποι του συλλόγου «Φίλοι του Κυβερνείου Θεσσαλονίκης (Παλατάκι), κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Αναλυτικά, η επιστολή:
«ΠΡΟΣ Τον πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου Κ.Μ.
Κύριο Θεόδωρο ΜΗΤΡΑΚΑ
Κύριε Πρόεδρε με θλίψη και αγωνία παρακολουθούμε να καταστρέφεται το εμβληματικό Κυβερνείο(παλατάκι).
Πέρα από τις φθορές του χρόνου και την εγκατάλειψη, πριν λίγες μέρες είδαμε ότι στην κεντρική πύλη άνοιξε μια τεράστια τρύπα και φύγανε χώματα από το πρανές στην θάλασσα με κίνδυνο να προκληθεί δυστύχημα.
Ενημερώσαμε το γραφείο Πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη καθώς την Υπουργό Πολιτισμού κ.Μενδώνη και τον Υπουργό Επικρατείας κ.Σκέρτσο.
Καθημερινά βλέπουμε να χάνεται η περιουσία του Κράτους και να περιφρονείται η ιστορική μας μνήμη και ο πολιτισμός της Πόλης της Μακεδονίας μας.
Ζητάμε από την Πολιτεία να απελευθερώσει το εμβληματικό Παλατάκι από την ΕΤΑΔ και να το παραχωρήσει στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, δηλαδή στους πολίτες, όπως το ονειρεύτηκε ο αείμνηστος Κωνσταντίνος ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ως το εμβληματικό έργο της ανασυγκρότησης του Κράτους την περίοδο 1950_1960
Για τα γράμματα και τις τέχνες στους νέους για την καινοτομία και για περιπατητική ψυχαγωγία των ηλικιωμένων. Η σημερινή εγκατάλειψη και περιφρόνηση είναι προσβολή στην μνήμη του, στην ιστορία και τον πολιτισμό.
Ο Σύλλογος μας εκπροσωπείται από ανθρώπους από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον πρ.αντιπρύτανη κ. Ν.Βαρσακέλη, τον προεδ. αποφοίτων του Α.Π.Θ. κ. Ζ.Σκούρα, την καθ.οικονομικών του Α.Π.Θ., κ.Κωστοπούλου τον Αντεισαγγελέα Αρείου Πάγου, κ.Αθαν.Ακριτίδη, τον κ.Νικηφορίδη, τον κ.Ζαννέτο, τους διεθνείς αθλητές κ.Ανανιάδη, κ.Βενο, τον κ.Αϊδινίου, τον κ.Φοιρό, τον κ.Αποστολίδη, τον κ.Κούδα, τον ηθοποιό κ.Πιατά, τον κ.Μιχαηλίδη, τις κυρίες Δ.Αϊδονά, Σ.Σιωζοπούλου, Αννυ Καρολίδου, τον κ.Π.Θεοδοσιάδη, τον Δικηγόρο_Λογιο Κ.Μαμέλη και πάρα πολλούς επώνυμους και ανώνυμους συμπολίτες μας που αγωνιούν και δυσαρεστούνται από την διαμορφωθείσα κατάσταση
Και
Θέλουμε να σας ενημερώσουμε σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε σήμερα καθώς και την πρότασή μας για την χρήση του Κυβερνείου και για την οικονομική του βιωσιμότητα».
Με τιμή
Για το Διοικητικό Συμβούλιο
Ο προεδρος Ν.Καρακωστας
Ο Γ. Γραμματέας Χ.Γιαννακιδης
Μπορείτε να ενημερωθείτε για τη δράση του συλλόγου εδώ: https://www.facebook.com/groups/4596818807001516)
Πηγή ιστορικών στοιχείων: wikipedia.org, citymagthess.gr
