Στέκει στην παραλία της Θεσσαλονίκης εδώ και αιώνες, παρακολουθώντας την ιστορία αυτής της πόλης να διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια του.
Επιβλητικός και εμβληματικός, ο Λευκός Πύργος ορθώνεται μπροστά στον Θερμαϊκό Κόλπο σαν άγρυπνος φρουρός και ατενίζει αγέρωχος την πόλη και τη θάλασσα.
Ο πιο διάσημος πύργος στην Ελλάδα, αποτελεί το σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης και το πιο σημαντικό αξιοθέατό της. Δεν υπάρχει επισκέπτης αυτής της πόλης που δεν θα επισκεφθεί τον Λευκό Πύργο και δεν θα τον συμπεριλάβει στο φωτογραφικό του άλμπουμ.
Τι πραγματικά όμως γνωρίζετε για τον Λευκό Πύργο και την ιστορία του; Πώς κατάφερε να αφήσει… πίσω του το σκοτεινό παρελθόν του, και από τόπος τρόμου και μαρτυρίου, να μετατραπεί σε ένα σύμβολο της πόλης; Πως λεγόταν στο παρελθόν και ποιες ήταν οι χρήσεις του;
Λευκός Πύργος: 12 πράγματα που πρέπει να γνωρίζεις
Παρακάτω δείτε να… αποκαλύπτονται 12 μυστικά για τον Λευκό Πύργο.
1. Παρότι η ακριβής χρονολόγησή του του δεν είναι γνωστή, πιθανολογείτε πως κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα (μεταξύ 1450-70). Αποτελούσε οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής αντικαθιστώντας έναν παλαιότερο βυζαντινό πύργο του 12ου αιώνα που υπήρχε στο σημείο. Σύμφωνα με πληροφορίες της εποχής είχε οκτώ ορόφους, διέθετε 40 εσωτερικά διαμερίσματα, τρεις αποθήκες νερού, ησυχαστήριο δερβίσιδων και πυριτιδαποθήκες. Γύρω από τον πύργο υπήρχε ένα χαμηλό προτείχισμα, με τρεις οκταγωνικούς πύργους, το οποίο κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο περίβολος αυτός χρησίμευε κυρίως για να προστατεύει τον Πύργο από τη θάλασσα αλλά θεωρείται πιθανή η χρήση του και για την τοποθέτηση βαρέων πυροβόλων, τα οποία θα έλεγχαν την ακτογραμμή και το λιμάνι, καθώς ο Λευκός Πύργος από την αρχή της ανύψωσής του προστάτευε τη Θεσσαλονίκη.
2. Ο Λευκός Πύργος δεν είχε πάντα αυτή την ονομασία, καθώς στο πέρασμα του χρόνου έχει αλλάξει αρκετές φορές όνομα και χρήσεις. Από «Πύργος του Λέοντος», «Φρούριο της Καλαμαριάς» και «Πύργος των Γενιτσάρων», ονομάστηκε με το βαρύ «Κανλί Κουλέ», δηλαδή «Πύργος του Αίματος», για να καταλήξει Λευκός Πύργος. Το αρχικό του όνομα, αναφερόταν σε τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου (πλέον έχει κατεδαφιστεί και μάλλον αναφερόταν στη χρονολογία κατασκευής του περιβόλου).
Από τον 17ο αιώνα αναφέρεται ως «Φρούριο της Καλαμαριάς», γιατί στην Ανατολική πλευρά των τειχών της Θεσσαλονίκης ήταν η πύλη που οδηγούσε προς την Καλαμαριά, τότε γνωστή ως Καλή Μεριά (Καλαμαρία). Το 19ο αιώνα ήταν γνωστός ως «Πύργος των Γενιτσάρων» και στη συνέχεια μετονομάστηκε σε «Πύργο του Αίματος», που σίγουρα ήταν και αυτό που τον στιγμάτισε.
3. Γιατί όμως ονομάστηκε Κανλή Κουλέ(Kanli-Kule), δηλαδή «Πύργος του Αίματος»; Μετά τη διάλυση του τάγματος των Γενιτσάρων, το 1826, μετατράπηκε σε φυλακή μελλοθανάτων και τόπο βασανιστηρίων αλλά και εκτέλεσης καταδίκων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους.
Ο ιστορικός Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου το 1888, στο βιβλίο του για μνημεία της πόλης, τον αποκαλεί «Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», όπου έσφαζαν τους θανατοποινίτες στον εξώστη του, με το αίμα να βάφει τους τοίχους του, ενώ βολή τηλεβόλου από τα δυτικά της πόλης σήμαινε την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Σε ένα παλαιό τουρκικό χειρόγραφο τον συναντάμε και ως «Πύργο της Λησμονιάς», γιατί όποιος έμπαινε στο εσωτερικό του, δυστυχώς λησμονιόταν πια για πάντα καθώς δεν έβλεπε ξανά το φως της ημέρας.
4. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα φαίνεται πως ένας νέος άνεμος πνέει στην οθωμανική αυτοκρατορία, αυτός της μεταρρύθμισης. Μετά και από πιέσεις των Αγγλων, που υποστηρίζουν πως δεν μπορεί να υπάρχει πύργος με την ονομασία «του «αίματος» στη νέα φυσιογνωμία της αυτοκρατορίας, ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β’, το 1883 διατάζει να καθαριστεί και να ασπριστεί. Εξ ου και η ονομασία Μπεγιάζ Κουλέ, δηλαδή Λευκός Πύργος.
5. Κατά μία άλλη εκδοχή, τον πύργο ασβέστωσε ένας Εβραίος κατάδικος, ο Νάθαν Γκουελεντί (Nathan Guidili) με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891. Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνέχιζε να τον αναφέρει ως Κανλί Κουλέ, ενώ ο εβραϊκός υιοθέτησε το Torre Blanca (Τόρε Μπλάνκα), ονομασία που είχαν και οι Τούρκοι ως Beyaz-Kule (Μπεϊάζ Κουλέ), δηλαδή Λευκός Πύργος.
Ωστόσο, δυσκολεύτηκαν να αποτινάξουν από πάνω του το βαρύ και αιματοβαμμένο παρελθόν. Σύμφωνα με τον γενικό πρόξενο της Σερβίας στο Λονδίνο, James George Cotton Minchin που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη το 1884, «όλοι οι ασπριστάδες της Θεσσαλονίκης δεν θα ξεπλύνουν το αθώο αίμα που χύθηκε εκεί». Το 1911, πριν την επίσκεψη του Σουλτάνου Μεχμέτ Ρεσάτ Ε΄, κατεδαφίστηκε από τις οθωμανικές αρχές της πόλης, το πολυγωνικό περιτείχισμα του Πύργου.
Δείτε επίσης: Παναγία η Αχειροποίητος: Ο αρχαίος χριστιανικός Ναός στη Θεσσαλονίκη, με την εικόνα που… δημιουργήθηκε με θεϊκή παρέμβαση (ΒΙΝΤΕΟ drone & ΦΩΤΟ)
6. Οταν οι Ελληνες το 1912 μπήκαν στη Θεσσαλονίκη και την απελευθέρωσαν, ο Πύργος είχε λευκό χρώμα, όπως και ονομάστηκε. Γι’ αυτούς είχε έναν ιδιαίτερο συμβολισμό, καθώς συμβόλιζε τον καθαρισμό.
7. Στην κορυφή του Λευκού Πύργου κυματίζει σήμερα η ελληνική σημαία, η οποία υψώθηκε το 1912 μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Γνωρίζετε όμως πως ο ιστός της είναι το κεντρικό κατάρτι, που ήταν λάφυρο-τρόπαιο από το βυθισμένο στον Θερμαϊκό τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέν»; Τη θρυλική επίθεση είχε κάνει με το τορπιλλοβόλο Τ-11 ο Νικολάος Βότσης στον Βαλκανικό πόλεμο.
8. Το Ναυτικό, λόγω της καίριας θέσης της Θεσσαλονίκης και του Λευκού Πύργου, εγκατέστησε σταθμό ασυρμάτου τύπου σπινθήρα (spark transmitter) με κεραία τον ιστό της σημαίας του Λευκού Πύργου. Στις 25 Μαρτίου του 1927 ο πρωτοπόρος της Ελληνικής και της Βαλκανικής Ραδιοφωνίας Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) έκανε την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή με την κεραία του Ναυτικού. Παράλληλα, στην αρχή του 20ού αιώνα, στον χώρο γύρω από τον πύργο λειτουργούσε το περίφημο καφενείο και το Θέατρο του Λευκού Πύργου, που κατεδαφίστηκαν το 1954, με σκοπό την επέκταση του πάρκου.
9. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι και το 1983, ο Λευκός Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης της αεράμυνας της πόλης, ως εργαστήριο Μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ως έδρα των συστημάτων Ναυτοπροσκόπων της πόλης.
10. Το 1983 ο Πύργος παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ακολούθησε η αναστήλωση του μνημείου και η μετατροπή του σε εκθεσιακό χώρο από την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Η αναστήλωση και μετατροπή του Πύργου σε εκθεσιακό κέντρο, βραβεύτηκε το 1988 από την Europa Nostra.
Ανήκει διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης. Ολα αυτά τα χρόνια φιλοξένησε διάφορες εκθέσεις ενώ από τις 5 Σεπτεμβρίου 2008 ο Λευκός Πύργος στεγάζει τη νέα μόνιμη έκθεση που αφορά τη Θεσσαλονίκη από την εποχή της ίδρυσής της το 316/15 π.Χ. μέχρι τις μέρες μας.
11. Ο Λευκός Πύργος είναι έχει ύψος 33,9 μ., περίμετρο 70 μ. και διάμετρο 22,7 μ. Οι 6 όροφοι του Πύργου επικοινωνούν με εσωτερική σκάλα, που ελίσσεται και είναι σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο. Ο έκτος όροφος έχει μόνο κεντρική αίθουσα και έξω από αυτήν ένα δώμα με θέα του τοπίου γύρω από τον πύργο. Η ύπαρξη τουαλετών, τζακιών και αγωγών καπνού υποδηλώνει πως ο πύργος προοριζόταν όχι μόνο ως αμυντικό έργο αλλά και ως στρατιωτικό κατάλυμα. Είναι κτισμένος με πέτρες, κονίαμα και μερική χρήση πλίνθων, ενώ στις επάλξεις, στην οροφή της εισόδου και του ισογείου και στην καμάρα του κλιμακοστασίου μόνο με πλίνθους.
12. Από την κορυφή του Λευκού Πύργου μπορείτε να απολαύσετε τη μαγευτική θέα 360ο που προσφέρει. Διακρίνεται η Νέα Παραλία, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, η Ανω Πόλη, η ΔΕΘ και φυσικά ο Θερμαϊκός Κόλπος. Μην χάσετε την ευκαιρία να την απολαύσετε. Αν είστε τυχεροί μπορεί να πετύχετε και την έπαρση και την υποστολή της σημαίας από στρατιωτικό άγημα.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: lpth.gr, Wikipedia.org
